به گزارش مرز اقتصاد ؛ نشست مشترک اداره کل محیط زیست استان یزد با سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در حوزه محیط‌زیست، نقطه عطفی در تاریخ وقف کشور به شمار می‌رود؛ جایی که برای نخستین‌بار یزد به‌عنوان طرح پرچمدار وقف محیط‌زیست معرفی شد. این انتخاب، نه تنها جایگاه تاریخی یزد به‌عنوان خاستگاه سنت‌های اصیل وقف را یادآور می‌شود، بلکه پاسخی استراتژیک به مهم‌ترین چالش معاصر استان یعنی بحران محیط‌زیست و کم‌آبی است.
۱. هدایت وقف به نیازهای زیست‌محیطی
در این نشست بر نقش راهبردی اداره اوقاف در هدایت نیت واقفان و خیرین به سمت مسائل حیاتی محیط‌زیست تأکید شد. سه محور کلیدی مورد توجه قرار گرفت:
- معرفی موقوفات مرتبط با محیط‌زیست و شفاف‌سازی ظرفیت‌های آن‌ها برای بهره‌برداری در جهت حفاظت از منابع طبیعی.
- بهره‌گیری از درآمد موقوفات متعذرالمصرف، بر اساس قوانین و فتاوای مراجع، به‌عنوان «قریب به نظر واقف» برای هزینه در امور زیست‌محیطی.
- واگذاری شفاف درآمد موقوفات منتسب به محیط‌زیست به اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست تا در مسیر مأموریت‌های واقعی این سازمان هزینه شود.
این رویکرد می‌تواند الگویی نوین برای سراسر کشور باشد تا سنت دیرینه وقف، به نیازهای نوین جامعه پاسخ دهد.
۲. اعتمادسازی در میان واقفین و خیرین
یکی از دغدغه‌های جدی حاضرین در نشست، جلب اعتماد واقفین برای ورود به وقف زیست‌محیطی بود. پیشنهاد شد که:
- الگوهای موفق «وقف انتفاع» در زمینه محیط‌زیست معرفی شود تا مردم آثار ملموس آن را ببینند.
- فرآیند مصرف درآمدهای وقف زیست‌محیطی با گزارش‌دهی شفاف و مردمی همراه باشد.
- از طریق اطلاع‌رسانی، نشان داده شود که وقف برای محیط‌زیست نه تنها یک عمل عبادی و معنوی است، بلکه مستقیماً آینده فرزندان و آیندگان را تضمین می‌کند.
۳. جهت‌دهی موقوفات جدید به نیازهای حیاتی
حاضران نشست اتفاق‌نظر داشتند که نیات واقفین باید بر اساس نیاز روز جامعه هدایت شود. مهم‌ترین عرصه‌های پیشنهادی برای موقوفات جدید عبارت‌اند از:
- حفاظت از منابع آب و احیای قنوات به‌عنوان ریشه تمدنی یزد.
- کاشت درختان بومی و مقاوم به خشکی برای حفظ تنوع زیستی و تولید اکسیژن.
- سرمایه‌گذاری وقفی در انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی.
این تغییر جهت، می‌تواند نقش وقف را از یک سنت تاریخی به یک سازوکار مدرن برای توسعه پایدار ارتقا دهد.
۴. مطالبه‌گری سمن‌ها؛ بحران چاه‌ها و آینده روستاها
بخش مهم و پرتنش نشست به مطالبه‌گری سمن‌های محیط‌زیستی اختصاص یافت. آنان با هشدار نسبت به تبعات سیاست‌های فعلی آب منطقه‌ای، خواستار بازنگری فوری شدند:
- پلمب و پر کردن چاه‌های کشاورزی و خانگی در روستاهای یزد، موجب خشکیدن درختان، کاهش تولید اکسیژن، نابودی ییلاقات و مهاجرت روستاییان خواهد شد.
- پیشنهاد شد که به جای سخت‌گیری بر چاه‌های کوچک کشاورزی و خانگی، قوانین و محدودیت‌های مربوط به دشت‌های ممنوعه بر کارخانه‌های بزرگ کاشی و فولاد اعمال گردد؛ چرا که هر کدام از این صنایع، مصرفی معادل صدها چاه کشاورزی دارند.
این بخش از نشست نشان داد که بدون توجه به عدالت زیست‌محیطی و اجتماعی، هیچ برنامه‌ای برای حفظ محیط‌زیست به موفقیت نخواهد رسید.
شایان ذکر اینکه ؛
انتخاب یزد به‌عنوان پرچمدار وقف محیط‌زیست، فرصتی تاریخی است. اگر این فرصت با هدایت هوشمندانه نیات واقفین، اعتمادسازی شفاف، مشارکت واقعی سمن‌ها و اصلاح سیاست‌های منابع آب همراه شود، می‌تواند الگویی ملی و حتی بین‌المللی ارائه کند.
یزد بار دیگر می‌تواند نشان دهد که سنت‌های ریشه‌دار، اگر با نیازهای امروز پیوند بخورند، قادرند مسیر آینده را روشن کنند.