به گزارش مرز اقتصاد و به نقل از خبرگزاری ایرنا
تئاتر خیابانی هنری است که در آن ارتباط چهره به چهره با مخاطب برقرار می‌شود و بخشی از هنرمندان این عرصه پرچم برافراشتند تا با نگاهی تبیینی، رخداد تاریخی «مباهله» پیامبر اعظم و اهل بیتش (ع) را در قالب جشنواره تئاتر خیابانی قدمگاه بازآفرینی کنند.
هنر انواع متفاوتی دارد، فیلم را می شود از صفحه تلویزیون، قاب گوشی، پشت مانیتور و پرده سینما دید ولی تئاتر زنده است و همین ویژگی آن را متمایز از دیگر هنرها متمایز کرده است.
قدمت هنر تئاتر خیابانی به قرن‌ها پیش باز می‌گردد؛ از همان زمانی که نخستین نمایش‌ها در میان گروه‌های مردمی شکل گرفت و نه نامی از تئاتر بر خود داشت و نه از سالن و تجهیزات نمایشی اثری در آن بود و از این روش به عنوان یک راه ارتباطی و گروهی برای بیان حرف ها استفاده می شد و گاهی نیز یک سرگرمی بود که عده ای را دور هم جمع می کرد تا برای مردمان داستان‌هایی را با انجام حرکات بازگو کنند.
هنرمندان بسیاری در حوزه تئاتر خیابانی فعالیت و با برگزاری جشنواره های مختلف سعی می کنند تا مفاهیم مختلف فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و دیگر مولفه ها را به مخاطبان انتقال دهند، مباهله از موضوعاتی است که کمتر از زبان هنر برای پرداختن به این رویداد تاریخی استفاد شده، همین مسئله دستمایه برگزاری جشنواره ای از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد تا به این رویداد از دریجه هنر تئاتر خیابانی پرداخته شود و استان یزد با توجه بافت مذهبی، سنخیت زیادی با رویداد مباهله دارد که به همین دلیل به عنوان میزبان جشنواره قدمگاه انتخاب شد.
مباهله در لغت به معنی نفرین متقابل است، در اصطلاح به این معناست که دو تن یا دو گروه علیه یکدیگر دعای بد کنند تا هرکدام ظالم باشد، حق‌تعالی وی را رسوا کند و نقمت و عذاب خود را بر وی فرستاده و ذریه او را مستأصل و هلاک کند، واقعه مباهله عناصر نمایشی بی‌نظیر و جذابی دارد و صحنه رویارویی دو نوع تفکر است.
نخستین جشنواره ملی تئاتر خیابانی “قدمگاه” با موضوع مباهله از ۲۰ تیرماه به مدت سه روز در استان یزد در حال برگزاری است و در این جشنواره حدود یکصد هنرمند از سراسر کشور حضور دارند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مناسبت برگزاری این جشنواره در پیامی آورده است: با تعمّق در رسالت هنر تئاتر و توجّه به بستر و ظرفیتی که از آن وجود دارد، بخشی از هنرمندان هنرهای نمایشی کشور، اینک به برگزاری «نخستین جشنواره تئاتر ملّی قدمگاه» پرچم افراشته‌اند تا با نگاهی تبیینی، رخداد بی‌نظیر و تاریخی مباهله‌ی پیامبر اعظم و اهل بیت مطهّرش (علیهم‌السلام) را در طرح و متن و اجرا، مورد تامّل و توجه قرار دهند.
محمدمهدی اسماعیلی در این پیام افزوده است: این اهتمام، از دو سو قابل اعتنایی مضاعف است، اولاً که در عصر تهاجمات فرهنگی این حرکت، خود مباهله‌ای فرهنگی ـ هنری، بین حقیقتِ فرهنگ و هنر غنیِ ایران اسلامی با جهانی است که در سایه بهره‌گیری از وسیع‌ترین و پرصداترین امکانات، سعی در القای سیطره نظام تبلیغی و سبک زندگی مورد نظر خود را دارد است و دیگر این نکته که رویکرد اجرایی این جشنواره، بر اجراهای نمایشی در فضای باز تمرکز یافته است و این رویکرد، می‌تواند گامی نزدیک‌تر و پیداتر به هنر مردمی و تحقّقِ هرچه بیشتر موضوعیّت «عدالت هنری» باشد که این دولت، بدان کمر همت بسته است.
برپایی جشنواره قدگاه در استان یزد بهانه ای شد تا با شماری از کارگردانان و داوران این جشنواره هنری به گفت و گو بنشینیم که حاصل این گپ و گفت ها در ادامه آمده است.
تئاتر خیاباتی مردمی ترین شکل هنر است
کارگردان نمایش «۲۲۲۵» که از تهران در نخستین جشنواره ملی تئاتر خیابانی “قدمگاه” حضور دارد، گفت: این نمایش با رویکرد رضوی به موضوع مباهله پرداخته است که روایت ۲ برادر است که یکی از آنها کبوترهای حرم امام رضا(ع) می‌دزد و می فروشد که در نهایت اتفاقاتی می افتاد که باعث پشیمانی و توبه او می شود.
مرتضی اسدی مرام افزود: برادر دیگری بافنده فرش است که فرشی نذر حرم امام رضا(ع) کرده که در مسیر راه فرش گم می شود و به برادر خود شک می کند و در این میان برادردیگر تلاش می کند تا ثابت کند که او فرش را به سرقت نبرده است .
وی که در این نمایش کارگردان، نویسنده و بازیگر است در خصوص برگزاری جشنواره ملی تئاتر خیابانی قدمگاه اظهار داشت: پرداختن به موضوع مباهله در این جشنواره بسیار ارزشمند است، فتح بابی است که به این چنین موضوعاتی هم پرداخته شود.
اسدی با بیان اینکه استان یزد میزبان جشنواره های فرهنگی مختلفی بوده است، تصریح کرد: این روند بیانگر توانمندی یزد و با توجه اینکه یک استان تاریخی، گردشگری و مذهبی است به درستی به عنوان میزبان این جشنواره انتخاب شده است.
وی در خصوص برگزاری اجراهای جشنواره قدمگاه در بافت تاریخی یزد گفت: مکان یابی برای برگزاری این جشنواره بسیار خوب صورت گرفته و با موضوع همخوانی دارد، همچنین موجب جذب گردشگر و معرفی ظرفیت های این شهر می شود زیرا هر یک از هنرمندان شرکت کننده در این جشنواره سفیر هنری شهر و استانی هستند.
این هنرمند استقبال مردمی از این جشنواره را مطلوب ارزیابی کرد و افزود: تئاتر خیاباتی مردمی ترین شکل هنر است که بدون واسطه با مردم ارتباط برقرار می کند و با مشارکت مردمی اجرای نمایش پیش می رود.
اسدی نقش تئاتر خیابانی را در ترویج، فرهنگ سازی، تبلیغ و آموزش شهروندی و کاهش آسیب های اجتماعی موثر دانست و گفت: این اثرگذاری زمانی بیشتر می شود که ارائه آثار هنری و برگزاری جشنواره ها برای عمومی تداوم داشته باشد و به آنها بها داده شود .
انتخاب پرده خوانی “وزیر عقل” به عنوان اثر فاخر
سرپرست کارگردانی گروهی نمایش پرده خوانی “وزیر عقل” از اصفهان گفت: این نمایش مروری بر موضوع مباهله است که در نخستین روز آغاز به کار جشنواره در بقعه دوازده امام بافت تاریخی یزد اجرا و مورد استقبال مردم و مسوولان استان یزد قرار گرفت.
اسماعیل صرامی افزود: نمایش وزیر عقل که از سوی جشنواره به عنوان اثر فاخر انتخاب شده است، همزمان با روز مباهله پیامبر اکرم (ص) در سالن شهدای هفتم تیر در محله سرچشمه تهران ویژه براداران اجرا می شود.
وی که در عرصه تئاتر خیابانی کشور فعال است و در جشنواره های بین المللی و سراسری تئاتر ایران موفق به کسب جوایز و رتبه های برگزیده شده است ، خاطرنشان کرد: موضوع مباهله در بخش هنری مغفول مانده و کمتر به آن پرداخته شده بود و اینکه جشنواره ای با این نام برگزار شده، بسیار قابل ستایش است.
صرامی ضمن قددرانی از برگزار کنندگان این جشنواره تصریح کرد: قطعا برگزاری این جشنواره و تاثیر گذاری آن می تواند گره گشا در تربیت نسل های آینده باشد.
وی گفت: مکان یابی برای برگزاری آثار جشنواره در بافت تاریخی یزد بسیار خوب و استاندارد است به نظرم کار کارشناسی خوب و دقیق در این زمینه انجام شده است .
وی با بیان اینکه تئاتر خیابانی به دلیل ارتباط ملموس و چهره به چهره با تماشاگران، تاثیرگذاری بیشتری بر مخاطب دارد، تصریح کرد: اکنون برگزاری رویدادهای متعددی را از سوی کانون تئاتر خیابانی کشور شاهد هستیم که ضمن توجه به ظرفیت های و توانمندی‌های هنرمندان استان‌ها ، به خرد جمعی هم نگاه ویژه ای دارد.
تبدیل مباحث تاریخی به جشنواره
طراح نمایش وزیر عقل نیز گفت: برگزاری کارهای هنری با مضمون تاریخ اسلام بسیار ارزشمند است و اگر ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی در استان‌ها این مباحث تاریخی را تبدیل به جشنواره هنری کنند بازخوردهای مثبتی را به دنبال خواهد داشت.
امید زمانی با اشاره به فرمایشات رهبری در زمینه اثرگذاری هنر و این که هر چیزی در قالب هنر ماندنی است، افزود: برگزاری این جشنواره ها یک نوع جهاد تبیین است که امیدواریم آثار فاخری در این زمینه تهیه و اجرا شود.
مدیر برنامه ریزی مکتب نقالی اصفهان افزود: گروه ما به چهار زبان انگلیسی ، روسی، عربی و فارسی پرده خوانی و نقالی اجرا می کند و در کره و عراق هم چندین اجرا داشتیم.
زمانی در خصوص برگزاری جشنواره تئاتر خیابانی قدمگاه در یزد گفت: موقعیت مکان برگزاری این جشنواره در بافت تاریخی فوق العاده عالی است به نظرم بهترین مکان برای این جشنواره انتخاب شده است.
وی استقبال از برگزاری جشنواره را مطلوب دانست و تصریح کرد: باید تبلیغات بیشتری در زمینه برگزاری جشنواره صورت می گرفت تا افرادی بیشتری در جریان آن قرار می گرفتند، زیرا تئاتر با جان و روح مردم سر و کار دارد.
قاسم هاشمی هم که بازیگر اصلی پرده خوانی و از نقالان اصفهان است، گفت: پرده خوانی وزیر عقل با موضوع مباهله است که در زمینه کرامت حضرت المومنین (ع) است که دارای ۲۱ مجلس است و یکی از مجالس آن مربوط به مباهله است
وی اضافه کرد: مباهله رویدادی تاریخی در اثبات حقانیت دین اسلام و دارای اهمیت زیادی است و اینکه به زبان هنر به این رویداد تاریخی پرداخته شود، کار بسیار ارزشمندی است.
قاسم هاشمی اضافه کرد: یزد با توجه به ظرفیت های تاریخی و مذهبی دارد باید عنوان پایگاه جشنواره های تاریخی و مذهبی معرفی شود.
وی که در زمینه نقالی و پرده خوانی به زرین کلاه معروف است ، گفت: از سن هفت سالگی به واسطه پدرم با فضای شاهنامه خوانی آشنا شدم و از همان سنین کودکی به شاهنامه خوانی می‌پرداختم .
خلق آثار جدید در موضوع مباهله
داور جشنواره تئاتر خیابانی قدمگان نیز گفت: مفهوم مباهله بسیار عمیق است و اینک جشنواره ای با این موضوع برگزار شده تا هنرمندان اثری هنری فاخر در این زمینه خلق کنند؛ در آثار اجرا شده به موضوع مباهله خوب پرداخته شده و آثار ارزشمندی در این زمینه خلق شده است.
هوشنگ توکلی با قدردانی از برگزارکنندگان جشنواره قدمگاه و برپایی آن در استان یزد تصریح کرد: جغرافیایی یزد پر از رمز و راز تاریخی است و اینکه این اتفاق در استان رخ داده ، بسیار سنجیده انجام شده است.
وی افزود: یزد هنرمندانی خوبی در عرصه تولیدات فرهنگی و تاریخی، دینی و مذهبی تربیت کرده و از آثاری هنری که در این جشنواره خلق کردند، بسیار لذت بردم .
توکلی بر حمایت از هنرمندان تئاتر خیابانی تاکید کرد و گفت: این هنرمندان با کمترین امکانات بهترین آثار را خلق می کنند.
مباهله عزت و شرف اهل بیت (ع) و تکمیل کننده غدیر است
مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی کشور نیز با اشاره به اهمیت رویداد تاریخی مباهله گفت: این رویداد بزرگ به دلیل تقارن با واقعه بزرگ غدیر خم تحت‌الشعاع قرار گرفته و کمتر به آن پرداخته شده است درحالی که غدیر با مباهله تکمیل می‌شود و مباهله عزت و شرف اهل بیت (ع) است.
اسرافیل فرج‌اللهی افزود: مباهله صحنه تقابل حق و باطل است، روزی است که پیامبر مکرم اسلام عزیزترین عناصر انسانی خود را به صحنه می‌آورد، از این رو معتقدم آیه مباهله را باید به عنوان یکی از محوری‌ترین آیات قرآن همواره در متن زندگی‌مان جاری کنیم.
مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی کشور از استاندار یزد به‌واسطه پذیرش میزبانی برگزاری این رویداد هنری در شهر جهانی یزد قدردانی کرد و گفت: امیدواریم این رویداد هنری با محوریت مباهله در سال‌های آینده نیز به‌خوبی برگزار شود.
فرج‌اللهی ادامه داد: تئاتر زبانی گویاست و می‌تواند روی نسل‌های مختلف تاثیرگذار باشد، لذا باید مفاهیم فرهنگی و دینی را با زبان تئاتر در چنین رویدادهایی به نسل‌های آینده انتقال داد و پرداختن هنرمندان کشور به تولید آثار با مضامین ارزشی، در این برهه از زمان که نیاز آن در جامعه احساس می‌شود، جای قدردانی دارد.
وی تصریح کرد: تلاش انجمن هنرهای نمایشی در این زمینه نیز نشان از این دارد که پای ارزش‌های انقلاب اسلامی، مذهب و کشور ایستاده‌ایم.
برگزاری تئاتر خیابانی مباهله فرصتی برای انتقال آموزه‌های دینی
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد در خصوص برگزاری جشنواره ملی قدمگاه گفت: با توجه به اینکه پیش از این در حوزه مباهله، هیچ رویداد هنری در سطح کشور اتفاق نیفتاده بود، دغدغه‌ای برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد شد تا چنین رویدادی را رقم بزنند.
احسان عابدی افزود: پس از جمع‌بندی‌ها مقرر شد یک جشنواره فرهنگی – هنری با موضوع مباهله اجرا شود و استان یزد در زمینه میزبانی برگزاری این رویداد اعلام آمادگی کرد و با توجه به اینکه استان یزد به حسینیه ایران و دارالعباده معروف است و رویداد مباهله نیز سنخیت زیادی با بافت مذهبی یزد دارد، باعث شد تا این اتفاق مبارک در شهر یزد رقم بخورد و این می‌تواند شروع خوبی برای رویدادهای بعدی باشد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه زمان زیادی برای آماده‌سازی جشنواره وجود نداشت، تلاش زیادی برای میزبان مناسب از هنرمندان صورت گرفت و تصمیم گرفته شد تا به‌صورت ویژه مکان‌های منحصربه‌فرد بافت تاریخی برای اجرا در اختیار گروه های نمایش قرار گیرد.
دبیر جشنواره ملی تئاتر خیابانی قدمگاه افزود: فضاهای عمومی، پارک‌ها و میدان‌ها در همه شهرها وجود دارد، آنچه در جای دیگر نیست و منحصر به شهر یزد است، بافت تاریخی است که دارای ارزش فراوان می باشد و ثبت جهانی شده است.
عابدی تصریح کرد: تئاتر خیابانی از هنرهایی است که بین مردم می‌رود و مخاطب را پای اجرای زنده خود می‌نشاند، برخلاف برخی هنرها که هنرمندان در فضای دیگری اثرشان را خلق می‌کنند و برای انتشار آن‌هم شیوه‌های دیگری دارند.
دبیر جشنواره ملی تئاتر خیابانی قدمگاه گفت: تئاتر با مخاطب ارتباط رو در رو دارد و تأثیر بیشتر و عمیق‌تری را می گذارد، لذا باید برای انتقال مفاهیم مذهبی، فرهنگی و اجتماعی از هنر تئاتر استفاده کنیم.
وی در خصوص رویداد تاریخی مباهله و اهمیت آن در دین مبین اسلام گفت: در سال‌های گذشته کمتر شاهد رویدادها و جریان های هنری در زمینه این موضوعات در سطح کشور بوده ایم.
احسان عابدی اظهار امیدواری کرد با برگزاری جشنواره در استان یزد، در سال های آینده این موضوع دغدغه ای بین هنرمندان در رشته های مختلف هنری ایجاد کند تا شاهد خلق آثاری هنری فاخری در این زمینه باشیم.
وی با بیان اینکه مباهله تنها یک واقعه و رخداد تاریخی نیست بلکه به عنوان یکی از افتخارات بزرگ و جریان ساز بین ادیان مختلف از آن یاد می شود، تصریح کرد: برگزاری این جشنواره آغازی برای حضور هنرمندان برای تبیین این واقعه بزرگ است.
وی اضافه کرد: این رویداد هنری فرصت مغتنمی برای انتقال آموزه‌های دینی و به‌خصوص اثبات حقانیت حق علیه باطل و مبارزه علیه ظلم و فساد در طول تاریخ و همچنین ارج نهادن به مقام شامخ خاندان مکرم پیامبر اسلام است
عابدی در خصوص نامگذاری این جشنواره ملی با عنوان «قدمگاه» با توجه به حضور و قدمگاه‌های متعدد حضرت علی ابن موسی الرضا(ع) در مسیر سفر به طوس بوده است، گفت: ۲۷ اثر از استان‌های مختلف به دبیرخانه این جشنواره واصل شد و از این تعداد ۱۳ اثر به عنوان برگزیده انتخاب شدند که سه اثر از استان یزد است.
وی اضافه کرد: در این جشنواره حدود یکصد هنرمند کشور حضور دارند و علاوه بر اجرای نمایش، برگزاری نشست های علمی و برپایی سه کارگاه آموزشی از برنامه های جنبی این جشنواره است.
استان البرز با نمایش” نفرین نامه “به کارگردانی مهدی فتحی، تهران بانمایش “۲۲۲۵” به کارگردانی مرتضی اسدی مرام، فارس با نمایش “رخ به رخ” به کارگردانی سعید نظری، همدان با نمایش”منتشاء و دلتشاء”به کارگردانی سیدمهرداد کاووسی، کردستان با نمایش”مصباح الهدی”به کارگردانی کمال راستین، قزوین با نمایش “گذرگاه” به کارگردانی امیر رجب پور، خراسان رضوی با نمایش “مشق نور” به کارگردانی کریم حسنی، سیستان و بلوچستان با نمایش”دو مرد روی پشت بام”به کارگردانی فرشته انصاری، اصفهان با اثر “وزیر عقل” و ۲ نمایش از یزد به نام های” شهروند ساده” به کارگردانی الهه کیانفر و” هله” به کارگردانی مریم هاشمی در این جشنواره حضور دارند.
مباهله از رویدادهای صدر اسلام است، هنگامی که پیامبر و اهل بیت در یک سو و مسیحیان نجران در دیگر سو آمادهٔ مباهله یا نفرین طرف دروغگو شدند، مسیحیان نجران که به مدینه آمده بودند تا در مورد درستی دعوت پیامبر(ص) پژوهش کنند با او به محاجه (دلیل آوردن) پرداخته، سرانجام بحث شان به جایی کشید که حضرت محمد(ص) خواست تا با آنها مباهله کند.
مباهله پیامبر با مسیحیان نجران، در روز ۲۴ ذی الحجّه سال دهم هجری اتفاق افتاد، پیامبر طی نامه ای ساکنان مسیحی نجران را به آیین اسلام دعوت کرد، مردم نجران که حاضر به پذیرفتن اسلام نبودند نمایندگان خود را به مدینه فرستادند و پیامبر (ص) آنان را به امر خدا به مباهله دعوت کرد، وقتی هیأت نمایندگان نجران، وارستگی پیامبر (ص) را مشاهده از مباهله خودداری کردند از نبی مکرم اسلام خواستند تا اجازه دهند تحت حکومت اسلامی در آیین خود باقی بمانند.