این درحالی است که نیازی نیست وقتی یک فارغ التحصیل به بازار کار مراجعه می‌کند اصل مدرک فارغ التحصیلی خود را داشته باشد، پس بهتر است سازمان‌ها وارگان‌ها در وهله اول به گواهینامه موقت پایان تحصیل بسنده کنند تا مدرک اصلی دانشجو آماده شود.
طبق دستورالعمل جامع ایفای تعهد خدمت آموزش رایگان، وفق ماده ۶ آیین‌نامه اجرایی مواد هفت و هشت قانون تأمین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی به دانش آموختگان بهره‌مند از آموزش رایگان و یا وام صندوق رفاه دانشجویان صرفاً گواهینامه موقت پایان تحصیل که فقط دارای ارزش استخدامی درایران است، تسلیم خواهد شد.
یک فارغ التحصیل مقطع ارشد در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره این موضوع گفت: من برای شغل خود نیاز به اصل مدرک کارشناسی ارشد دارم اما با مشکلات متعددی از سوی دانشگاه مواجه شده‌ام، از جمله اینکه پس از اتمام پایان‌نامه، نگاه استاد راهنما به آن به قدری زمانبر شد که ارائه مدرک فارغ التحصیلی من نیز به تعویق افتاده است، پس از تأیید پایان نامه باید زمان زیادی منتظر بمانم تا مدرکم را دریافت کنم.
انتقاد از فرآیند اداری دانشگاهها
علی امرایی کنشگر آموزشی در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره چالش‌های ارائه دیرهنگام مدرک فارغ التحصیلی به دانشجویان بیان کرد: استعلام از معاونت آموزشی دانشگاه، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان ملی سنجش برای صحت و سقم وضعیت دانشجو و سپس ارائه مدرک فارغ التحصیلی کار پیچیده‌ای نیست. قطعاً دانشجو با کسب مجوز وارد دانشگاه می‌شود، به هر حال او در رشته مربوطه قبول شده و رتبه کشوری دارد، پس دانشگاه می‌داند که دانشجو با تمام مجوزهای لازم وارد شده است. اما ارائه دیرهنگام مدرک فارغ‌التحصیلی چه لزومی دارد؟ یا باید این فرآیند کوتاه شود یا نهایتاً یک ماه دانشنامه در اختیار دانشجو باشد تا دانشگاه تمام امضاها را از واحدهای آموزشی، مالی، امضای رئیس دانشگاه و… بگیرد. اینکه ارائه مدرک چندین ماه یا حتی یک تا دو سال زمان می‌برد، خطاست.
امرایی بیان کرد: وقتی یک دانشجو ۸ ترم را می‌گذراند، دانشگاه باید از تک تک واحدها تأیید بگیرد؛ مثلاً از معاونت مالی از بابت وام دانشجویی، هزینه غذا یا شهریه و… استعلام بگیرد، بعضاً در این بخش‌ها کارمندان دانشگاهی پشت میز خود حضور ندارند و هیچ کدام از همکاران‌شان هم کار آنها را انجام نمی‌دهند. حالا تصور کنید دانشجو بومی نباشد و جایی در آن شهر نداشته باشد، یعنی یک دانشجو از لحاظ اسمی فارغ‌التحصیل شده اما از لحاظ اداری هنوز باید دوندگی کند، از طرفی نه خوابگاه دارد و نه اسکان، پس مجبور است بین دانشگاه و محل زندگی خود در رفت و آمد باشد.
این کنشگر آموزشی گفت: به طور کلی به فرآیند کارهای ثبت‌نام، انتخاب واحد، حذف و اضافه و ارائه مدرک فارغ التحصیلی انتقاد وارد است. معمولاً دفاتر معاونت‌های مختلف در دانشگاهها در نقاط با فاصله زیاد از هم قرار دارند، بدین صورت که دانشجو برای اینکه کارهای دانشگاه خود را انجام دهد باید یک پایش در دانشگاه مربوطه و یک پای دیگرش در معاونت آموزشی باشد و مسافت زیادی را پیاده برود، ضمن اینکه حق بردن ماشین هم به فضای دانشگاهی ندارد.
وی درادامه بیان کرد: کارهای اداری دانشگاهی مانند انتخاب واحد کار ساده‌ای است اما با تداخل‌های زیادی از حیث کلاس‌بندی‌ها مواجه است.
امرایی در پاسخ به این سؤال که تأثیر ارائه دیرهنگام مدرک تحصیلی به دانشجو در کسب شغل چیست؟ گفت: اگر مشاغل دولتی هستند، باید براساس همان دانشنامه موقت، فارغ التحصیلان را جذب کنند زیرا به هرحال همان دانشنامه موقت هلوگرام دارد و معتبر است اما مشاغلی که اصل مدرک را می‌خواهند، اینجا دانشگاه است که باید مانع را رفع کرده و مدرک را سریع به دست دانشجو برساند.
گواهینامه موقت پایان تحصیل ارزش استخدام دارد
علی اصغر شکری مدیر خدمات آموزشی دانشگاه الزهراء نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» در پاسخ به این سؤال که اغلب دانشجویان بویژه آنان که قصد دارند بعد از فارغ التحصیلی جذب بازار کار شوند به اصل مدرک تحصیلی خود نیاز دارند اما چرا پروسه تحویل مدرک به دانشجویان آنقدر زمانبر است؟ توضیح داد: مطابق دستورالعمل جامع ایفای تعهد خدمت آموزش رایگان ارائه گواهینامه موقت پایان تحصیل ارزش استخدامی در کشورمان را دارد. یک دانشجو پس از گذراندن درس‌های خود، می‌تواند مطابق سرفصل مصوب و تسویه با دانشگاه گواهی موقت خود را سریعاً دریافت کند. بر همین مبنا مواردی را داشتیم که مدارک یک روزه صادر شد.
مدیر خدمات آموزشی دانشگاه الزهراء گفت: ارائه اصل مدارک فارغ التحصیلی مطابق فرآیند تعریف شده به وسیله سازمان امور دانشجویان مربوط به وزارت عتف انجام می‌شود. به طوری که لازمه این کار، لغو تعهد آموزش رایگان خدمت مربوط به دانشجویان روزانه است (کسانی که از آموزش رایگان بهره می‌گیرند). به سه روش تهیه نامه‌عدم کاریابی، ارائه سابقه کار و پرداخت هزینه آموزش رایگان، آزادسازی مدرک را انجام می‌دهند.
شکری همچنین در واکنش به این پرسش که برخی از دانشجویان که در حال ارائه پایان نامه هستند نیز به مدرک خود نیاز دارند اما سخت‌گیری‌های ناشی از ارائه پایان نامه، ارائه مدرک را به تعویق می‌اندازد. چطور می‌توان در این زمینه به دانشجویان کمک کرد؟ گفت: برای مقطع کارشناسی ارشد، روز دفاع از پایان نامه به‌عنوان روز دانش آموختگی دانشجو تلقی می‌شود. اگر پایان‌نامه اصلاحاتی داشته باشد و دانشجو سریع آنها را انجام دهد و پرونده دانشجو از دانشکده به مدیریت تحصیلات تکمیلی دانشگاه برسد، بررسی‌ها سریع انجام می‌شود.
وی تأکید کرد: اگر کارشناسان ستاد با مشکلاتی در سامانه سجاد مواجه نشوند برای فارغ‌التحصیلی خیلی طول نمی‌کشد. بنابراین قبل از دفاع، تسهیلی در فرآیند نمی‌توان داشت. تنها کاری که می‌توان انجام داد کوتاه کردن فرآیندهای پس از دفاع است که بالاتر توضیح داده شد. آیین‌نامه آموزشی هم درخصوص مهلت اصلاح پایان‌نامه ۳ ماه فرصت داده است.