تردد سخت و ترافیک مدام در تهران دیگر داستان پرغصه‌ای است که همه شهروندان با آن روبرو هستند؛ بگونه‌ای که در نظرسنجی اخیر از پایتخت‌نشینان؛ آنها ترافیک و حل آلودگی هوا را ۲ مطالبه اصلی خود از مدیریت شهری بیان کردند؛ حالا به تازگی مدیران شهری تهران از اجرای طرح جدیدی خبر داده‌اند که بر اساس آن یک لاین بزرگراه همت بدون موانع جداکننده در ساعات پیک ترافیک به خودروهای حمل و نقل عمومی پرسرنشین اختصاص می‌یابد.
بر اساس مصوبه جلسه ۱۹۱ شورای عالی ترافیک کشور در سوم بهمن ماه سال گذشته، احداث کریدور پرسرعت همگانی در مسیر بزرگراهی شرقی-غربی مورد موافقت قرار گرفت و شهرداری تهران نیز ایجاد این مسیر ویژه در مسیر مصوب را در دستورکار خود قرار داد وبه خطوط زردرنگ HOV منتهی شده است.
خطوط پرسرنشین یا همان HOV به مسیری گفته می‌شود که تنها وسایل نقلیه با تعداد معینی از سرنشینان اجازه تردد در آنها را دارند. هدف اصلی این خطوط کاهش ترافیک، تشویق به استفاده از خودروهای اشتراکی و بهبود کیفیت هواست. در برخی شهرهای دنیا به خودروهای الکتریکی یا هیبریدی اجازه می‌دهند که حتی با یک سرنشین از این خطوط استفاده کنند. این خطوط بیشتر در بزرگراه‌های پرترافیک و مناطق شهری با تردد بالا، مانند لس‌آنجلس، نیویورک یا دوبی اجرایی شده و حالا قرار است که در بخشی از بزرگراه همت نیز اجرایی شود.
مسیر HOV ایستگاهی در بزرگراه‌های تهران
اولین بار پوریا علیمردانی رئیس سازمان حمل ونق شهرداری تهران در مورد اجرای طرح جدید پایتخت در گفت وگویی ، بیان کرده بود که در فاز اول برای اجرای طرح خط ویژه حمل و نقل همگانی پر سرنشین، بزرگراه همت انتخاب شده است که در نیمه غربی از بزرگراه صیاد تا منطقه ۲۲ در فاز اول بر اساس طرح مصوب اجرایی می‌شود.
وی می‌افزاید: در فاز بعدی تمام بزرگراه همت زیر بار اجرای مسیر HOV خواهد رفت و بعد از آن شبکه‌ای از مسیر HOV خط خودروی پر سرنشین در تهران، به سایر شهرهای ایران توسعه می‌یابد و دقت داشته باشید که ایجاد این مسیرها در طرح جامع تهران هم دیده شده است.
علیمردانی با تأکید بر اینکه در مسیر همت، ایجاد بی آر تی جذب سفر نداشته و داشتن ایستگاه‌های متعدد بر جریان ترافیک تاثیر منفی دارد، می‌گوید: مسیر HOV ایستگاهی ندارد و تنها خطی است که خودروهای عمومی اعم از تاکسی، ون، مینی‌بوس و شاتل پر سرنشین از این خط عبور می‌کنند و در فازهای بعدی برای بزرگراه‌های مدرس، صیاد شیرازی و… ظرفیت ایجاد مسیرهای HOV وجود دارد و باید بررسی لازم صورت گیرد که خودروها از طریق دوربین کنترل شوند و مسیر HOV در بزرگراه همت درابتدای سال آینده اجرایی می‌شود.
با مطرح شدن اجرای طرح HOV در بزرگراه همت و اجازه عبور به خودروهای عمومی پرسرنشین مسئله پولی شدن استفاده از این خط مطرح شد که هرمزی معاون حمل ونقل و ترافیک شهردار تهران هم با رد پولی شدن این معابر اعلام می‌کند: این خطوط ویژه در بزرگراه‌ها تفکیک فیزیکی نخواهند داشت، بلکه از طریق علائم هشدار دهنده، به مردم اطلاع داده می‌شود که در ساعات پیک، تردد فقط برای خودروهای پرسرنشین مانند ون‌ها، اتوبوس‌ها و… امکان‌پذیر خواهد بود تا این خودروها بتوانند سریع‌تر حرکت کنند. اگر خودروهای شخصی و تک‌سرنشین در ساعات اعلامی وارد این مسیرها شوند، تحت نظارت تصویری جریمه خواهند شد.
۶۰درصد وسایل نقلیه شخصی در پیک ترافیک بزرگراه همت، تک سرنشین هستند
اجرای HOV در پیک ترافیک صبح و عصر
غلامرضا طاهرنیا معاون مطالعات و برنامه ریزی سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در گفت‌وگو ، در مورد جزییات طرح HOV با بیان اینکه در این طرح به دنبال اجرای یک خط پرسرنشین برای حمل و نقل عمومی در بزرگراه همت هستیم که بر این اساس یک خط تردد در بزرگراه همت به خطوط حمل و نقل عمومی اختصاص می‌یابد که علاوه بر خطوط حمل ونقل عمومی فعلی، یکسری خطوط شاتل تاکسی با مبداء و مقصد مشخص تعریف خواهد شد، می‌گوید: این طرح بگونه‌ای طراحی شده است که منطقه ۲۲ که دارای کمبود در حوزه حمل ون قل عمومی است را به یکی از هاب‌های حمل و نقلی متصل می‌کند، بنابراین قرار است علاوه بر خطوط تاکسی و اتوبوس فعلی، تعدادی شاتل برای مسافران تهیه شود و به عبارت ساده تر یک زیرساخت جدید حمل ونقل عمومی ایجاد می‌شود.
وی با بیان اینکه بررسی‌ها نشان داده که در بزرگراه همت حدود ۶۰ درصد وسایل نقلیه در ساعت اوج صبح و عصر تک سرنشین هستند که عمده این سفرها کاری است، می‌گوید: بنابراین قرار است یک خط بزرگراه همت به جای اینکه مورد استفاده خودروی تک سرنشین باشد، حداکثر استفاده از این خط عبوری توسط خودروهای عمومی پرسرنشین باشد.
طاهرنیا در مورد اجرای جزییات طرح مذکور با تأکید بر اینکه بر اساس برنامه ریزی‌های صورت گرفته در ساعت اوج ترافیک صبحگاهی یعنی ۶ تا ۹ صبح و در اوج پیک ترافیک عصر یعنی در ساعت ۱۶ تا۱۹ در فاز اول مقطع خیابان جنگلبان از بزرگراه همت تا بزرگراه مدرس در نظر گرفته شده است، یادآور شد: در این مسیر با یک خط عبوری بدون جداکننده فیزیکی و کنترل تردد با استفاده از دوربین و تابلوهای طراحی شده برای مسیر HOV مردم را تشویق می‌کنیم که به جای استفاد از خودروی تک سرنشین از وسایل حمل و نقل عمومی اعم از تاکسی و ون های موجود استفاده کنند و از آنجایی که در طول بزرگراه همت ایستگاهی برای توقف نداریم و مبدا و مقصد مشخص است، در این شرایط این مسیر با سرعت بیشتری طی می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه دراین طرح با حداکثر ظرفیت نسبت به ارائه خدمات به شهروندان اقدام می‌شود، می‌افزاید: این طرح در دنیا تجربه شده و اتفاقا هم برای حمل و نقل عمومی و هم خودروی شخصی این طرح را اجرایی کردند؛ بگونه‌ای که حتی اگر خودروی شخصی نیز دارای ۲ سرنشین به بالا بود از طریق دوربین‌های حسی و حرارتی این را تشخیص داده و اجازه عبور از این مسیر را می‌دهند؛ اما در طرح HOV مدنظر ما در بزرگراه همت در همه ساعات همه خودروها می‌توانند از این مسیر استفاده کنند؛ اما در ساعات اعلامی پیک صبح و عصر این لاین به جای آنکه در اختیار خودروی تک سرنشین باشد به خودروی حمل ونقل عمومی پرسرنشین اختصاص می‌یابد و این طرح تجربه شده‌ای در دنیاست و در برخی شهرها در مکانهایی که ظرفیت بالایی دارد حتی تا دو خط یا لاین را برای تردد خودروهای پرسرنشین و عمومی اختصاص می‌دهند.
طاهرنیا با تأکید بر اینکه ما در اجرای طرح HOV نگاهمان توجه به حمل و نقل شخصی نیست که آنها را نیز در استفاده از این مسیر سهیم کنیم در پاسخ به این سوال که برخی کارشناسان نسبت به افزایش طول ترافیک برای سایرخودروهای شخصی ابراز نگرانی می کنند و آیا قبول دارید؟ می‌گوید: مسلما این اتفاق رخ می‌دهد و ما نیز نگاهمان کاهش استفاده از خودروی شخصی و در پی آن کاهش آلودگی هواست.
معاون مطالعات سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران در تشریح جزییات HOV با بیان اینکه ما باید فرهنگسازی کرده و به سمت استفاده از حمل و نقل عمومی برویم چراکه بررسی‌ها نشان داده است که تهرانی‌ها هنوز از بعد از موضوع کرونا که از خودروی شخصی استفاده می کردند به این رویه عادت کرده‌اند، می‌افزاید: ما نیز می پذیریم سیستم حمل و نقل عمومی ناکامل است اما قرار است علاوه بر سیستم تاکسی و اتوبوس فعلی، ظرفیت دیگری به نام HOV اضافه شود که در حاشیه بزرگراه همت به ارائه خدمات بپردازند نه اینکه مد حمل و نقلی را کم کنیم.
وی در مورد ایجاد ترافیک در این محور با ایجاد خطوط HOV تأکید کرد: ما نیز این موضوع را متوجه هستیم؛ اما این دیگر انتخاب شهروندان است که یا با خودروی شخصی در این محور در ترافیک بمانند و موجب تولید آلودگی هوا شوند و یا با حمل و نقل عمومی در یک خط ویژه تردد کند و زودتر به مقصد برود؛ اما به یاد داشته باشید که این طرح فقط در مقطع ترافیک صبح و عصر اجرا می‌شود.
معاون مطالعات سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران با رد فرضیه پولی شدن استفاده از این لاین اختصاصی می‌گوید: استفاده از این لاین پولی نیست؛ بلکه توسط دوربین‌های نظارتی ترددها کنترل می‌شود و فقط تاکسی و ون‌های تعریف شده می‌توانند در این لاین تردد کنند و مابقی خودروهای شخصی و کم سرنشین اگر از این خط در ساعت‌های اعلام شده برای تردد استفاده کنند، کد تخلف برای آن صادر می‌شود و جریمه برای رانندگان متخلف صادر می‌شود؛ چراکه خودروهای شخصی کم سرنشین می‌توانند از سایر خطوط برای تردد استفاده کنند.
وی با تأکید بر اینکه فاز اول در بزرگراه شهید همت اجرایی می‌شود؛ چرا که حمل و نقل عمومی در غرب تهران ضعیف است و سعی داریم با ایجاد خطوط جدید تاکسی و شاتل و اختصاص یک لاین این ضعف را پوشش دهیم، می‌افزاید: نگاه ما در اجرای این طرح کاهش مصرف استفاده از خودروی شخصی است و می‌خواهیم شرایط را سخت کنیم تا مردم به سمت استفاده از حمل و نقل عمومی سوق داده شوند و در علم حمل و نقل، باید در مدیریت عرضه و مدیریت تقاضا کنترل انجام شود و میزان موفقیت اجرای این طرح براساس انتخاب مردم خواهد بود که بین ترافیک و آلودگی هوا و ارائه خدمات سریع و مطلوب، کدام را انتخاب می‌کنند؟.
طاهرنیا در پاسخ به این سوال که آیا اجرای این طرح دارای تأییدیه‌های قانونی است، می‌گوید: این طرح مورد تأیید شورای‌عالی ترافیک وزارت کشور است؛ یعنی در بالاترین سطح تصمیم گیری ترافیک کشور این طرح مصوب شده است.
وی در خاتمه در مورد ایجاد خط زرد در بزرگراه همت و انتشار فیلم آن نیز توضیح می‌دهد: باید بگویم که کشیدن آن خط زرد برای آماده کردن ذهن ها بود که مردم بدانند که قرار است در این محور اتفاقی رخ دهد و این خط زرد به نوعی تبلیغ آن و حساس کردن افراد تردد کننده در این مسیر است و به یاد داشته باشید که لازمه اجرای این طرح، نصب دوربین در فاصله هر ۲۵۰ تا ۳۰۰ متر و تکمیل زیرساخت‌هاست و این خط زردی که فیلم آنهم منتشر شده فقط آگاهی اولیه به مردم و تحریک حس کنجکاوی شهروندان بود؛ وگرنه تنها حدود ۵۰۰ متر از این مسیر خط زرد کشیده و نصب چند تابلو گزارش شده است و در مرحله اول باید زیرساخت‌ها فراهم شود.
اجرای طرح HOV در حالی قرار است اجرا شود که انتخاب بزرگراه همت بعنوان یکی از شریان‌های مهم و پرتردد برای اجرای پایلوت طرح جای سوال است و اینکه آیا بهتر نبود که بجای این بزرگراه پرترافیک، طرح در بزرگراه دیگری مورد آزمون و خطا قرار می‌گرفت؟
سرنوشت طرح احداث بی آر تی در همت که از گذشته مطرح بود با طرح جدید چه می‌شود؟ تمرکز اجرای این طرح بر استفاده از تاکسی و شاتل سرویس‌ها (ون) است در حالی که تاکسی سفر ارزان محسوب نمی شود و جای سوال است که چرا از سیستم بی.آر.تی که وسیله نقلیه انبوه بر است در این خط استفاده نشده است که هم از نظر اقتصادی برای شهروندان مقرون به صرفه است و هم ظرفیت آن چند برابر تاکسی است. علی ایحال بخش‌هایی از بزرگراه همت برای طرح جدید رنگ آمیزی شده است که باید منتظر ماند و دید طرح جدید گره‌ای از مشکلات ترافیکی تهران باز می‌کند تا کلاف سردرگم ترافیک پایتخت را پیچیده تر می‌کند؟