به گزارش مرز اقتصاد، ایران تا همین چند سال پیش یکی از صادرکنندگان عمده بنزین بود و در سال ۱۳۹۹ موفق شد با صادرات این محصول، حدود سه میلیارد دلار ارزآوری برای کشور به ارمغان بیاورد. با توجه به منابع غنی نفتی که در اختیار داریم، ایران همیشه ظرفیت تولید بالای انرژی را داشته است. پس از راه‌اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس، تولید بنزین در کشور به شکل چشمگیری افزایش یافت و ایران را در جمع بزرگترین تولیدکنندگان بنزین قرار داد.
با این حال، افزایش بی‌رویه مصرف داخلی و مدیریت نادرست منابع، ایران را از یک صادرکننده به واردکننده بنزین تبدیل کرده است. در حال حاضر، طبق قانون بودجه سال جاری، کشور مجبور است حدود سه میلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه کند. این تغییر وضعیت زنگ خطری برای اقتصاد انرژی کشور به شمار می‌رود و نشان‌دهنده نیاز فوری به بازنگری در سیاست‌های مصرف و توزیع سوخت است.
در آخرین اظهار نظرها، شهرام دبیری، معاون پارلمانی رئیس جمهور روز چهارشنبه در حاشیه حیاط دولت گفت: مهم‌ترین موضوع برای ما، هدفمند کردن یارانه‌ها است، برای مثال در بحث انرژی کارت سوخت را به خودرو می‌دهند و کسی ممکن است ۵ -۶ خودرو داشته باشد، این عادلانه نیست و باید اصلاح شود. وی افزود: اگر قرار است کارت سوخت داده شود، به همه مردم داده شود و به نام شخص باشد، نه به نام خودرو.
پیش تر هم مسعود پزشکیان رئیس جمهور در اظهاراتی پرداخت یکسان یارانه انرژی را ناعادلانه دانسته بود.
رئیس جمهور در گفتگوی تلوزیونی اخیر خود نیز تاکید کرد که در حل مشکل بنزین، معیشت مردم باید مد نظر باشد.
دغدغه دولت و مجلس درباره حال ناترازی بنزین عدم ضربه به معیشت مردم است، این مهم نیاز به هماهنگی و آمادگی جامعه دارد. رئیس جمهور هم طی مدت مسئولیت خود همواره بر لزوم گفتگو در سطوح مختلف کشور درباره مسئله بنزین تاکید کرده بودند تا در وفاق و هماهنگی ملی و با مشارکت مردم هر تصمیمی گرفته شود.
به همین منظور، با سجاد اعیانی، کارشناس انرژی، به گفتگو پرداختیم تا نظرات او را در مورد چالش‌ها و راهکارهای مدیریت مصرف بنزین و جلوگیری از افزایش واردات جویا شویم.
لزوم برقراری عدالت در توزیع یارانه های بنزین
سجاد اعیانی، با اشاره به لزوم برقراری عدالت در توزیع یارانه های بنزین خاطرنشان می‌کند: طرح «بنزین به نفر» می‌تواند به عنوان یک گام مهم در جهت توزیع عادلانه‌تر یارانه‌های سوخت و اصلاح مصرف انرژی در کشور مطرح شود. یکی از مشکلات بزرگ در ساختار فعلی این است که سهمیه‌بندی بنزین بر اساس مالکیت خودرو انجام می‌شود. این وضعیت موجب شده تا افرادی که خودرو ندارند، به‌رغم مشارکت در اقتصاد و جامعه، از یارانه دولتی در زمینه سوخت بی‌بهره بمانند. این نابرابری در دسترسی به یارانه بنزین، به ویژه در شرایط اقتصادی فعلی، شکاف‌های اجتماعی ایجاد کرده و نارضایتی‌هایی را به دنبال داشته است.
جزئیاتی از پیشنهاد طرح بنزین به نفر
این کارشناس انرژی، تاکید می‌کند: با اجرای طرح «بنزین به نفر»، این وضعیت می‌تواند به طور قابل توجهی تغییر کند. بر اساس این طرح، به هر فرد در کشور روزانه یک لیتر بنزین اختصاص خواهد یافت. با توجه به تولید روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین در کشور و جمعیت حدود ۸۵ میلیون نفری، پس از اختصاص ۳۰ میلیون لیتر برای مصارف عمومی مانند حمل‌ونقل عمومی و خدمات دولتی، به ازای هر نفر یک لیتر بنزین در روز توزیع خواهد شد. این رویکرد جدید نه تنها عدالت در توزیع یارانه سوخت را بهبود می‌بخشد، بلکه این امکان را فراهم می‌کند که همه افراد جامعه، چه صاحب خودرو باشند و چه نباشند، از این یارانه بهره‌مند شوند و به طور مستقیم در مدیریت مصرف سوخت نقش داشته باشند.
شیوه فعلی توزیع، منجر به مصرف بی رویه می شود
وی ادامه می‌دهد: یکی از مشکلات عمده در ساختار فعلی مصرف سوخت، بی‌رویه بودن مصرف است که هم به محیط زیست آسیب می‌رساند و هم فشار قابل توجهی به اقتصاد کشور وارد می‌کند. در این شرایط، طرح «بنزین به نفر» می‌تواند تغییرات مثبتی به وجود آورد. وقتی همه افراد سهمیه سوخت خود را دریافت کنند، می‌توانند با مدیریت صحیح مصرف، از مازاد سهمیه خود بهره‌مند شوند. این بدین معناست که افرادی که کمتر از سهمیه خود مصرف می‌کنند، می‌توانند مازاد بنزین خود را به فروش برسانند یا ذخیره کنند. این اقدام نه تنها انگیزه‌ای برای کاهش مصرف بی‌رویه بنزین ایجاد می‌کند، بلکه افراد را تشویق می‌کند تا به روش‌های حمل‌ونقل جایگزین مانند وسایل نقلیه عمومی، دوچرخه‌سواری و استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند سی‌ان‌جی روی آورند.
باید وابستگی به بنزین کاهش یابد
سجاد اعیانی، خاطرنشان می‌کند: ایران دارای یکی از بزرگترین منابع گاز طبیعی جهان است و توسعه زیرساخت‌های لازم برای استفاده بیشتر از منابع گازی مانند سی‌ان‌جی می‌تواند به کاهش وابستگی به بنزین کمک کرده و از واردات آن جلوگیری کند. در سال‌های گذشته، ایران به عنوان صادرکننده بنزین شناخته می‌شد، اما به دلیل افزایش مصرف داخلی و کاهش ظرفیت تولید، کشور به واردکننده بنزین تبدیل شده است. این وضعیت لزوم مدیریت بهتر منابع سوختی و کنترل مصرف را بیش از پیش آشکار می‌کند. طرح «بنزین به نفر» می‌تواند در این زمینه نقشی کلیدی ایفا کند.
وی ادامه می‌دهد: همچنین این طرح می‌تواند به کاهش هزینه‌های دولت در تأمین یارانه‌های بنزین منجر شود و از منابع ارزی کشور برای واردات بنزین کاسته و آن را به سمت توسعه زیرساخت‌های انرژی پاک و پایدار هدایت کند. با استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند سی‌ان‌جی و گسترش حمل‌ونقل عمومی، می‌توان به تدریج مصرف بنزین را کنترل کرده و به سوی بهره‌وری بیشتر انرژی حرکت کرد.
طرح بنزین به نفر نیازمند زیرساخت‌های پیشرفته و فناوری‌های نوین است
این کارشناس انرژی، تاکید می‌کند: بنابراین، اجرای موفقیت‌آمیز این طرح نیازمند زیرساخت‌های پیشرفته و فناوری‌های نوین برای جلوگیری از سوءاستفاده و قاچاق سوخت است. این سامانه ممکن است در ابتدا با مقاومت‌هایی روبه‌رو شود اما در نهایت فواید آن برای عموم آشکار خواهد شد. «بنزین به نفر» اثرات مثبتی بر مدیریت انرژی کشور خواهد داشت و به عدالت اجتماعی و کاهش نابرابری‌ها کمک خواهد کرد.
وی ادامه می‌دهد: این طرح با تأکید بر کاهش مصرف بی‌رویه، افزایش بهره‌وری در مصرف سوخت و ترویج استفاده از سوخت‌های پاک، گامی به سوی آینده‌ای پایدارتر برای کشور است و می‌تواند به توسعه اقتصادی و بهبود وضعیت محیط زیست نیز کمک کند.
سجاد اعیانی، در پایان تاکید کرد: طرح «بنزین به نفر» در کنار تخصیص CNG به صنعت حمل‌ونقل با هدف توزیع عادلانه یارانه‌های سوخت، کاهش مصرف غیربهینه شخصی افراد و تشویق به صرفه‌جویی در مصرف بنزین در ازای منافع اقتصادی یکی از بهترین طرح‌ها در زمینه شکل‌گیری اقتصاد بهینه‌سازی است. در این طرح، هر ایرانی روزانه یک لیتر بنزین دریافت می‌کند و این سهمیه به افراد این امکان را می‌دهد که در صورت نیاز بیشتر، بنزین اضافی را از سامانه خریداری کنند. همچنین افراد می‌توانند با صرفه‌جویی، بنزین مازاد خود را ذخیره کرده و آن را از طریق سامانه به فروش برسانند.