در آبان ماه امسال، نرخ رشد حجم پول به پایین‌ترین سطح خود در هشت ماهه امسال رسید به طوری که میزان رشد این متغیر روند منفی داشت و نتیجه آن کاهش رشد پایه پولی و افت نقدینگی بود.
پایه پولی که به آن «پول پایه» یا «پول مرکزی» نیز گفته می‌شود، به مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی اشاره دارد که توسط بانک مرکزی یک کشور ایجاد و کنترل می‌شود. این پایه شامل پول نقد در گردش (سکه‌ها و اسکناس‌ها) و ذخایر بانکی (سپرده‌های بانک‌ها در بانک مرکزی) است. پایه پولی به عنوان منبع اصلی نقدینگی در اقتصاد عمل می‌کند و نقش کلیدی در سیاست‌های پولی و کنترل تورم دارد. افزایش بیش از حد پایه پولی می‌تواند منجر به افزایش قیمت‌ها و تورم شود و کاهش آن روند معکوس دو شاخص را در پی دارد. این متغیر از دو قسمت منابع و مصارف تشکیل شده است. قسمت منابع پایه پولی از خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی و خالص بدهی دولت و بانک‌ها به بانک مرکزی تشکیل شده است.
قسمت مصارف شامل سکه و اسکناس نیز تعهدات بانک مرکزی محسوب شده و ذخایر قانونی و اضافی بانک مرکزی است.
روند کاهشی حجم پایه پولی
براساس این گزارش، مقدار حجم پایه پولی به بیش از هزار و ۲۰۰ همت در انتهای آبان سال جاری رسید. در مهرماه امسال میزان رشد پایه پولی ۳٫۶ درصد بود که در آبان امسال با کاهش ۲٫۸ درصدی به ۸٫/ درصد رسید. همچنین مقدار رشد نقطه‌ای پایه پولی یعنی همان نرخ رشد این متغیر در آبان ماه امسال نسبت به آبان سال گذشته به ۲۰٫۷ درصد رسید که نسبت به مهرماه امسال با کاهش ۰٫۶ درصد روبه‌رو شده است. به عبارتی، رشد هسته تورم‌ساز کاهش یافته است.
منفی شدن رشد ماهانه پول
نرخ رشد نقطه به نقطه پول در مهرماه برابر با ۲۹.۸ درصد بوده که در آبان ماه این مقدار کاهش یافته و ۲۷٫۶ درصد رسید. به عبارتی، نرخ رشد نقطه‌ای پول که اصلی‌ترین جز نقدینگی است، در آبان ماه نسبت به مهرماه با کاهش ۲٫۲ درصدی مواجه شده است.
نکته قابل تأمل اینکه داده‌ها از کاهش شدید نرخ رشد ماهانه حجم پول خبر داده‌‌اند، آنجا که این نرخ در مهرماه امسال از ۱٫۴ درصد به منفی ۰٫۷ درصد کاهش یافته است. این نرخ از شهریور تاکنون روند کاهشی داشته و در آبان ماه منفی شده است.
تثبیت رشد حجم شبه پول
نرخ رشد نقطه به نقطه حجم شبه پول در مهرماه نسبت به مهرماه سال گذشته، ۲۸٫۳ درصد افزایش یافته اما این نرخ در آبان ماه ثابت مانده و روند رشد آن با افت مواجه شده است. اما نرخ رشد ماهانه این متغیر در مهرماه نسبت به شهریورماه امسال با افزایش ۱٫۹ درصدی روبه‌رو شده که این میزان در آبان ماه امسال با افزایش ناچیز ۰٫۶ درصدی مواجه شده است. این نرخ در پایان آبان ماه امسال، به ۲٫۵ درصد رسیده است.
کاهش شتاب نقدینگی
نقدینگی از دو رکن اصلی پول و شبه پول تشکیل می‌شود. پول مجموع اسکناس و مسکوکات در دست مردم و سپرده‌های جاری است. شبه پول شامل سپرده‌های بلندمدت بانکی می‌شود. مقدار پول در آبان ماه به بیش از ۲ هزار و ۲۵۰ همت و شبه پول به بیش از ۷ هزار همت دست یافت که در مجموع حجم نقدینگی به ۹ هزار و ۳۹۲ هزار میلیارد تومان رسید. همچنین در این روند نرخ رشد نقدینگی در آبان ماه امسال نسبت به مهرماه سال جاری با کاهش شتاب مواجه شد. برپایه داده‌های بانک مرکزی، نرخ رشد ماهانه نقدینگی در پایان آبان امسال به ۱٫۷ درصد رسید که نسبت به مهرماه امسال، ۰٫۱ درصد کاهش نشان می‌دهد. نرخ رشد نقطه‌ای نقدینگی آبان امسال در مقایسه با مهرماه امسال، ۰٫۵ درصد کاهش یافته و به ۲۸٫۱ درصد رسید.
زمینه کاهش فشارهای تورمی
کاهش حجم نقدینگی معمولاً به کاهش فشارهای تورمی منجر می‌شود. وقتی که پول کمتری در گردش باشد، تقاضا برای کالاها و خدمات کاهش می‌یابد و این مسأله می‌تواند زمینه کاهش قیمت‌ها یا کند شدن نرخ افزایش قیمت‌ها را فراهم کند.
کاهش رشد نقدینگی و حجم پول در اقتصاد دارای فواید متعددی است که شامل کنترل تورم، تقویت ارزش پول ملی، افزایش پس‌انداز و سرمایه‌گذاری، کاهش ریسک‌های مالی و ارتقای کارایی اقتصادی می‌شود. همچنین کاهش حجم پول و نقدینگی می‌تواند منجر به تخصیص بهینه‌تر منابع شود. این موضوع باعث افزایش کارایی اقتصادی و تولید ناخالص داخلی خواهد شد.
در مسیر ثبات اقتصادی
با کنترل رشد نقدینگی، احتمال افزایش بدهی‌های غیرقابل تحمل کاهش می‌یابد. این موضوع می‌تواند به سلامت مالی خانوارها و بنگاه‌ها کمک کند. با کاهش نرخ تورم و کنترل رشد نقدینگی، افراد تمایل بیشتری به پس‌انداز خواهند داشت. این پس‌اندازها می‌توانند به سرمایه‌گذاری‌های مولد تبدیل شوند. با کنترل نقدینگی، نوسانات ارزی کاهش می‌یابد و این موضوع می‌تواند به ثبات اقتصادی کمک کند. کاهش حجم پول و کنترل رشد نقدینگی می‌تواند به تقویت ارزش پول ملی و افزایش اعتماد عمومی به آن منجر شود. این امر می‌تواند سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را جذب کند. در مجموع می‌توان گفت با روند کاهشی نقدینگی و پایه پولی، بستر شرایط خزان تورم به وجود می‌آید که در پی آن شاهد ساماندهی بازارها و کاهش هزینه‌های تولید خواهیم بود.