یک جراح مغز و فوق تخصص جراحی ستون فقرات دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: نزدیک به سه درصد از مردم یعنی از هر ۱۰۰ نفر ۲ تا سه نفر به انحراف جانبی ستون فقرات یا «اسکولیوزیس» مبتلا هستند.
دکتر امیرحسین حقیر روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار مرزاقتصاد در مشهد افزود: این انحراف اگر بیشتر از ۱۰ درجه باشد اسکولیوز است و اگر نه در موارد خفیف جای نگرانی نیست.
وی اضافه کرد: تمامی ارگان‌های حیاتی داخلی از ریه و قلب تا معده و روده‌های بدن انسان روی ستون فقرات سوار شده است و در صورت تشخیص دیرهنگام انحراف ستون فقرات و پیشرفت آن، این نقیصه منجر به فشار به این ارگان‌های حیاتی می شود به طور مثال انحراف ستون فقرات پشتی در موارد شدید با فشار بر ریه، منجر به اختلالات تنفسی خواهد شد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان این که موارد شدید اسکولیوز با فشار بر نخاع و ریشه‌های عصبی نیز می‌تواند منجر به آسیب نخاع و ضعف اندام‌ها شود گفت: در صورت تشخیص زود انحراف ستون فقرات در کودکان، می توان با یک برنامه درمانی خفیف از شدت آن پیشگیری و حتی شاید بدون جراحی آن را کنترل کرد.
حقیر افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد تفاوتی در شیوع انحراف ستون فقرات در بین دخترها و پسرها وجود ندارد ولی موارد شدیدتر در جنس مونث شایعتر است لذا باید در دخترها، با دقت بیشتری نسبت به وجود انحراف ستون فقرات حساس بود، به خصوص در افرادی که زمینه خانوادگی دارند.
وی ادامه داد: انحراف ستون فقرات در کودکان می تواند مادرزادی، ناشی از اختلال در عضلات و یا علل ناشناخته باشد.
تشخیص زودهنگام انحراف جانبی ستون فقرات
این جراح مغز و فوق تخصص جراحی ستون فقرات دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص چگونگی تشخیص زودهنگام اسکولیوز گفت: قدم نخست، مشاهده است و توصیه می‌شود قسمت ستون فقرات کودک برهنه و از پشت به آن نگاه شود و به مواردی از جمله غیرقرینگی شانه‌ها، وجود برآمدگی در قسمت شانه، چین‌های زیر بغل غیرقرینه، هر گونه برآمدگی یک طرفه در قسمت قفسه سینه و یا پایین کمر، هرگونه غیرقرینگی در ناحیه لگن دقت کرد.
حقیر افزود: همه اینها نشانه های مهم انحراف جانبی ستون فقرات یا همان اسکولیوز هستند و به تجربه در بیشتر موارد خانواده با شکایت وجود ناحیه برآمده در پشت قفسه سینه کودک و یا نوجوان مراجعه می‌کنند که در واقع این برآمدگی به علت انحراف ستون فقرات است.
حقیر قدم بعدی تشخیص زودهنگام اسکولیوز را انجام تست «آدامز» عنوان و اضافه کرد:حتی در موارد بسیار خفیف اسکولیوز هم اگر کودک به جلو خم شود و به ناحیه پشتی ستون فقرات وی دقت کنیم در صورت وجود هر گونه انحرافی، یک سمت از پشت بالاتر از سمت مقابل خواهد بود.
وی گفت: به طور خلاصه برای تشخیص چشمی باید ستون فقرات کودک و یا نوجوان برهنه شود و یک بار در حالت ایستاده و سپس در حالی که به جلو خم شده به ستون فقرات وی دقت کنیم و با همین اقدام ساده بسیاری موارد اسکولیوز در مراحل نخستین کشف می شود و با شروع درمان زود هنگام می‌توان از بسیاری از عوارض پیشگیری کرد.
سن و درجه انحراف ستون فقرات، مهمترین فاکتورهای تعیین روش درمانی
این جراح مغز و فوق تخصص جراحی ستون فقرات دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص روشهای درمانی برای اسکولیوز گفت: ۲ فاکتور بسیار مهم از جمله سن کودک یا نوجوان و درجه انحراف ستون فقرات مهمترین فاکتورهای تعیین روش درمانی است.
حقیر افزود: اسکولیوز از لحاظ شدت درجه انحراف به سه نوع خفیف(بین ۱۰ تا ۲۵ درجه)، متوسط(بین ۲۵ تا ۴۰ درجه) و شدید(۴۰ درجه به بالا) تقسیم می‌شود که هر چه از سال‌های بلوغ مانده باشد، با توجه به رشد استخوانی احتمال پیشرفت اسکولیوز وجود دارد.
وی ادامه داد: معمولا بیشترین رشد استخوانی در دخترها بین ۱۳تا ۱۵سالگی و به طور دقیق تا ۲ سال بعد آغاز بلوغ است و در پسرها بیشترین رشد استخوانی بین ۱۵ تا ۱۷ سالگی است و بعد از این سن میزان رشد استخوانی بسیار کم خواهد بود.
او اضافه کرد: بیشتر موارد اسکولیوز در سن ۱۰تا ۱۵ سالگی تشخیص داده می شود چرا که رشد استخوانی و افزایش قد در این سنین رخ می‌دهد و انحراف خود را در این سنین نشان می‌دهد، لذا در این سن انجام غربالگری در مدارس بسیار مفید است و در این سنین باید به شکل ظاهری ستون فقرات و هر گونه غیر قرینگی در شانه و لگن به خصوص در دختران حساس بود.
نقش کمربند، تغذیه و ورزش در درمان انحراف ستون فقرات
این جراح مغز و فوق تخصص جراحی ستون فقرات دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص نقش بریس و کمربند در درمان اسکولیوز گفت: بریس در اسکولیوزهای بین ۲۵ تا۴۰درجه نقش دارد و فقط تا زمان تکمیل بلوغ و رشد استخوانی کودک و نوجوان موثر است. بدین معنی که در یک دختر تا حداکثر ۱۵سالگی و در یک پسر تا حداکثر تا ۱۷ سالگی نقش دارد و بعد از تکامل بلوغ استخوانی و تکمیل رشد قدی هیچ نقشی در اسکولیوز ندارد و نه تنها بی‌فایده است بلکه منجر به ضعف عضلانی می‌شود، در واقع بریس در اصلاح اسکولیوز نقش محدودی دارد و تنها از پیشرفت آن پیشگیری می‌کند.
بریس Brace یا ارتوز Orthosis نام کلی برای وسایلی است که در اطراف اندام گذاشته و پوشیده می شود تا حرکت اندام را کنترل کرده و یا شکل آن را تحت تاثیر قرار دهد.
حقیر در خصوص نقش ورزش در پیشگیری و درمان اسکولیوز گفت: علت اصلی اسکولیوز وراثت است لذا ورزش در پیشگیری نقش زیادی ندارد، اما در افراد مبتلا به اسکولیوز نوع خفیف بین ۱۰ تا ۲۵ درجه ورزش‌های کششی و قدرتی ناحیه پشتی و کمری نقش بسیار مهمی دارند اما باید یادآور شد نقش ورزش هم مانند بریس بیشتر جلوگیری از پیشرفت اسکولیوز است و در اصلاح، نقش محدودی دارد.
این جراح مغز و فوق تخصص جراحی ستون فقرات دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: ورزش‌هایی که برای اسکولیوز تجویز می‌شود توسط همکاران فیزیوتراپ و اصلاح درمانگر تجویز می‌شود و بر کشش و تقویت عضلات در یک سمت ستون فقرات تمرکز دارد که با کشش ستون فقرات، از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری می شود.
حقیر تصریح کرد: تغذیه و داروهای مکمل و انجام حرکات دستی و یا هر درمانی غیر از ورزش و بریس هیچ نقشی در درمان اسکولیوز ندارد و درمان انحراف ستون فقرات با انحراف ۴۵ تا ۵۰ درجه نیازمند جراحی است که در این جراحی، ستون فقرات پلاتین گذاری و انحراف اصلاح می‌شود.