فوتبال به عنوان یکی از پرطرفدارترین ورزشها در جهان، همواره با حواشی و داستانهای عجیب و غریب احاطه شده است. یکی از این حواشی، موضوع خرافات و جادوگری است که در سالهای اخیر بویژه در فوتبال ایران بشدت مطرح شده است. این موضوع نه تنها بر بازیکنان و مربیان بلکه بر روند کلی مسابقات و تصمیمگیریهای کلیدی فوتبال تأثیرگذار بوده است.
این پدیده برای اولینبار در فوتبال انگلستان به چشم خورد و به تدریج به کشورهای دیگر همانند فرانسه، برزیل و برخی از کشورهای امریکای جنوبی گسترش یافت. در جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان، مربیان بزرگی مانند رمی دومنک از جادوگران و پیشگوها برای انتخاب ترکیب تیم خود بهره گرفتند. داستان جادو و طلسم در این مسابقات به اندازهای جذابیت پیدا کرد که حتی به بازیکنان و تیمها اعتماد به نفس بخشید.
در جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه، دروازهبان معروف، فابیان بارتز، داستانهای زیادی را به وجود آورد. گفته میشد او درون دروازهاش از طلسمهایی برای جلوگیری از دریافت گل استفاده میکرد. اینگونه موارد نشاندهنده این است که باورهای غیرعلمی و خرافی میتوانند به راحتی جای خود را در حرفهایترین لیگهای فوتبال پیدا کنند.
به مرور زمان، موارد بیشتری از خرافات و جادوگری در فوتبال به چشم آمد. برخی دروازهبانها اجسام عجیب و غریبی را در داخل حولهصورت خود قرار میدادند و حتی دیدیم که قبل از ضربههای پنالتی به آنها مراجعه میکردند. مواردی هم وجود داشت که دروازهبانها با هدف آسیبرسانی به رقیب و کمک به تیم خود، آنان را تحت فشار قرار میدادند.
متأسفانه این باورها و خرافات به فوتبال ایران هم سرایت کرده است. به عنوان نمونه، قهرمانی یک تیم تهرانی در دهههای گذشته به جادوگری نسبت داده شد. این تیم، که حالا دیگر وجود ندارد، پس از قهرمانی در لیگ، به جادوگری متهم شد. در آن دوران، سرمربی این تیم به خانه فردی رفت و آمد میکرد که به عنوان یک «شخص مقدس» شناخته میشد. این شخص نهتنها به عنوان جادوگر معرفی نمیشد، بلکه تا حدی مورد احترام قرار گرفته بود که استفاده از کلمه «جادوگر» برای او ناپسند بود.
نکته قابل توجه این است که در فوتبال، به خصوص در فوتبال ایران، این خرافات و جادوگری همواره در کنار مسائلی چون فساد و تبانی قرار میگیرد. گزارشها نشاندهنده این هستند که برخی بازیکنان برای منافع شخصی خود، تیمهای خود را در یک بازی خاص فروختند یا تیمهای داوری در انتخابهای خود به سمت برخی تیمها گرایش پیدا کردند.
این نوع فعالیتها نهتنها لطمهای به حس انصاف و عدالت در بازی میزند بلکه اعتماد هواداران به مسابقات را کاهش میدهد.
به تازگی و در یک مسابقه بین دو تیم نیکاپارس و ایرانجوان بوشهر، فیلمی منتشر شد که بار دیگر این موضوع را در کانون توجه قرار داد. این فیلم واکنشهای گستردهای را به همراه داشت و صدای مهدی پاشازاده، بازیکن سابق کشورمان را هم به دنبال داشت. او در اینباره به رسانهها گفت که وجود جادوگری در فوتبال به حدی جدی است که حتی ممکن است فدراسیون یا سازمان لیگ نیز نتوانند تمام ماجراها را کنترل کنند.
در همین خصوص سراغ مهدی پاشازاده رفتیم که سالها در لیگهای پایینتر فعالیت کرده و این اتفاقات در لیگهای پایینتر به وضوح مشاهده میشود. پاشازاده که اخیراً در بوشهر تیمی را هدایت کرده، به ایران ورزشی گفت: «بله، من در لیگهای پایین با جادوگری و مسائل امثالهم خیلی زیاد برخورد کردم، جادوگری در فوتبال ما وجود دارد اما برای این دست موضوعات باید مدرک وجود داشته باشد تا بتوان آن را اثبات کرد اما همه به صورت غیررسمی متوجه هستیم که در فوتبال وجود دارد. موضوع دیگری که به آن نقد وارد میشود، بحث نوع جریمههای فدراسیون است؛ دقیقاً این موضوع مثل تشرهای پدر خانواده است که ابتدا با لحنی پر از خشم همه را تهدید میکند اما به مرور با مهر و محبت بیشتری نسبت به موضوع برخورد میکند. همین موضوع باعث شده تا بسیاری از مربیان ما به راحتی سراغ جادوگری و مسائلی اینچنینی بروند.»
در نهایت، میتوان گفت که خرافات و جادوگری در فوتبال نهتنها یک مسأله فرهنگی و روانی است، بلکه میتواند تأثیرات مستقیم بر نتایج و وضعیت تیمها داشته باشد. اگرچه هیچ دلیلی علمی برای اثبات این خرافات وجود ندارد، اما این داستانها متأسفانه در دنیای فوتبال به یک بخش از فرهنگ و هویت این ورزش تبدیل شدهاند و بسیاری از مربیان و بازیکنان به سراغ این مسائل حاشیهای میروند.