گازمونواکسید کربن، قاتل نامرئی؛ نکات ایمنی در خصوص وسایل گرمایشی

به گزارش مرزاقتصاد _ گاز مونواکسیدکربن از سوختن ناقص سوخت فسیلی ایجاد می شود. با انجام چند کار ساده می توانید از تولید و انتشار گاز مونواکسید کربن معروف به قاتل نامرئی جلوگیری کنید .

وسایل گرمایشی را خریداری کنیم که حتما برچسب و علامت استاندار دارند. نصب و به کارگیری شلنگ، بست، اتصالات و لوله بخاری استاندارد؛ به این معنا که فقط از لوله های فلزی استفاده کنیم و از استفاده  لوله‌های آکاردئونی خودداری کینم.

بازبینی و رفع موانع در مسیر دودکش

وسایل گازسوز نیز همانند سایر وسایل مشابه جهت روشن شدن و سوختن مناسب نیاز به هوا دارند و تنها راه ارتباطی آنها با فضای خارج از ساختمان از طریق دودکش می‌باشد. گاز گرفتگی از جمله حوادثی است که معمولا در اثر فقدان دودکش مناسب برای وسایل گازسوز به خصوص بخاری و آبگرمکن و عدم تهویه کافی درفضای اتاق روی می‌دهد. سوختن ناقص گاز و تجمع گازهای مسموم کننده و یا حتی کمبود اکسیژن سبب مسمومیت افرادی که در چنین فضایی تنفس می‌کنند می‌شود و ممکن است حتی به مرگ آنها منتهی شود.

هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش استاندارد و مجزا و مجهز به کلاهک باشد. همواره محل اتصال دودکش به وسایل گازسوز را بازرسی و از آب‌بندی و ثبات آنها اطمینان حاصل نمایید زیرا مسدود شدن دودکش سبب سوخت ناقص و ایجاد گازهای خطرناک و مسموم کننده و برگشت چنین گازهایی به داخل فضای زندگی شده و باعث گازگرفتگی و مرگ می شود.

دقت داشته باشید دودکش وسایل گازسوز در محل عبور از شیشه های پنجره نباید مستقیماً با شیشه در تماس باشد. زیرا در چنین صورتی امکان شکستن شیشه در اثر حرارت و لق شدن و افتادن دودکش وجود دارد. در صورتیکه دودکش از پنجره به بیرون هدایت شده است باید دارای حداقل یک متر ارتفاع عمودی از محل خروج از پنجره باشد.

هر چند وقت یکبار کلاهک دودکش های وسایل گازسوز را بازرسی وچنانچه کلاهک افتاده باشد آنرا در محل خود نصب کنید. قابل ذکر است که کلاهک علاوه بر اینکه از نفوذ باران و برف و افتادن سایر اشیا به داخل دودکش جلوگیری می کند، در منظم سوختن وسیله گازسوز نیز موثر است.

ضمناً از فشردن بیش از اندازه کلاهک که باعث تغییر حالت وگرفتگی منافذ خروج گازهای دودکش می شود نیز خودداری کنید. انتهای دودکش های توی کار باید حداقل یک متر از سطح پشت بام بالاتر باشد.

هر وسیله گازسوز بایستی دارای دودکش مناسب و بدون اشکال جهت تخلیه گازهای حاصل از احتراق به فضای آزاد باشد و هرگونه نقص و نارسایی و رعایت ننمودن استانداردها در این مورد موجب حادثه خواهد گردید. از دیگر نکات ایمنی در این خصوص می‌توانیم به بازبینی و رفع موانع در مسیر دودکش اشاره کنیم. تخلیه محصولات سوخته زمانی به راحتی انجام می‌شود که سر تا سر مسیر دودکش خالی باشد. کارشناسان سازمان آتش‌نشانی بسیار مشاهده کردند که مسیر دودکش با گذشت زمان بر اثر ریزش مصالح ساختمانی و یا لانه کردن پرندگان مسدود شده است. این مورد یکی از عوامل اصلی گازگرفتگی است. استفاده از کلاهک H در انتهای مسیر لوله دودکش در پشت بام؛ دقت در نصب صحیح دودکش و استفاده از کلاهک H در پشت بام یکی از راه‌های جلوگیری از انتشار گاز مونواکسیدکربن و خارج شدن همه محصولات سوخته از وسایل گاز سوز است.

از قراردادن خروجی دودکش به صورت افقی با کلاهک و یا بدون کلاهک در زیر سقف و بالکن جداً خودداری فرمائید. دودکش در داخل دیوار و خارج از آن و محل اتصال به وسیله گازسوز ، بایستی کاملاً  آببندی باشد زیرا هر درز کوچکی می‌تواند باعث خروج گازهای حاصل از احتراق و حادثه شود. به هیچ عنوان دودکش وسایل گازسوز و هواکش (فن) را از یک لوله یا کانال مشترک عبور ندهید. برای دودکش داخل و بیرون دیوار به هیچ عنوان از لوله های پلاستیکی و غیر مقاوم در برابر حرارت استفاده نشود. دودکش باید از ورق‌های ضد زنگ (گالوانیزه) و نسبتاً ضخیم انتخاب شود. آبگرمکن و بخاری حتماً بایستی مجهز به دودکش باشد. از نصب این وسیله ها بدون دودکش در محیط های بسته جداً خودداری نمائید.

استفاده از دودکش های مشترک بایستی با نظر متخصصین و مهندسین مشاور تأسیساتی انجام گردد. استفاده از دودکش های آکاردئونی آلومینیومی به علت عدم امکان آببندی در ابتدا و انتها خطرناک می باشد. از قراردادن قطعات لوله دودکش بصورت لب به لب خودداری نمائید و حتماً از دودکش های نوع نر و ماده که باعث آببندی در محل اتصال و عدم خروج گازهای حاصل از احتراق خواهد شد، استفاده نمائید.

از نصب دودکش درحیاط خلوت های رو بسته خودداری نمائید. داکت دودکش ها باید خروجی از بالا و پایین به هوای آزاد داشته باشد و به هیچ وجه بالای داکت مسدود نگردد.

آزمایش دودکش

برای اطمینان از صحت عملکرد دودکش سه آزمایش آسان را می‌توان انجام داد؛ ساده‌ترین آزمایش هر دودکش دست زدن و لمس آن است. سردی دودکش نشانه عدم عبور گازهای سمی حاصل از احتراق وسیله گازسوز و زنگ خطری برای شما است. وقتی وسیله گازسوز کار می کند بایستی دودکش داغ باشد و نوک انگشتان داغی آنرا حس کند.

آزمایش بعدی استفاده از شمع و یا شعله کبریت در محل دریچه و مبدأ دودکش در اتاق (محل مصرف) می باشد. با قرار دادن کبریت روشن درابتدای دریچه بایستی شعله به سمت داخل دودکش کشیده شود. این موضوع نشانه کـارکردن و مکش مناسب دودکش است و در صورتیکه تغییری در شعله ایجـاد نشود نشان دهنده عدم مکش مناسب دودکش می‌باشد.

هنگام خرید و یا اجاره خانه و قبل از وصل وسایل گازسوز به دودکش، مسیر دودکش ها را با یک وزنه و طناب محکم از پشت‌بام تا محل دریچه و مبدأ دودکش کنترل نمائید تا از باز بودن آن کاملاً مطمئن شوید.

رنگ شعله بخاری و سرد بودن لوله آن 

همیشه باید شعله بخاری آبی رنگ باشد. اگر زمانی مشاهده کردید که قرمز یا نارنجی رنگ است، حتما راه دودکش مسدود شده است یا ورودی هوای مناسب در محل وجود ندارد. در این صورت ابتدا باید پنجره‌ها را باز و سپس موانع ناایمن را برطرف کنید. بخاری روشن حتما باید لوله دودکش آن داغ  باشد. این عمل به منزله خارج شدن کامل محصولات سوخته شده از لوله بخاری است. اگر متوجه شدید که لوله دودکش سرد است، به این معناست که ورودی هوای مناسب در محل وجود ندارد و یا مسیر دودکش مسدود شده است.

در صورت بروز چنین مشکلی، در ابتدا بخاری را خاموش کرده و سپس پنجره‌ها را باز کنید و برای رفع نقص فنی اقدامات لازم را انجام بدهید.

دستگاه هشدار دهنده نشت گاز و مونواکسید کربن یا آشکارساز نشت گاز و مونواکسید کربن یک دستگاه الکترونیکی جهت حفظ ایمنی محیط‌های مسکونی نسبت به نشت گازهای خطرناک می‌باشد. این دستگاه نسبت به گازهای مونواکسید کربن و گازشهری حساس بوده و در صورت وجود این گازها در محیط توسط هشداردهنده‌های صوتی و نوری ساکنین را از خطر آگاه می کند. همچنین دستگاه آشکارساز نشت گاز و مونواکسید کربن دارای نمایشگر دیجیتالی جهت نمایش نسبت گازهای موجود در هوا، امکان تنظیم حساسیت (برای کار در محیط‌های گوناگون، با توجه به سطوح متفاوت آلودگی هوا در شهرها) و مجهز به خروجی رله جهت روشن نمودن دستگاه‌های تهویه(مانند هواکش)، قطع نمودن شیر برقی گاز و… می‌باشد.

وزن و اندازه‌ مناسب دستگاه نصب آن را برای استفاده کنندگان آسان می‌نماید. در صورت نشت هریک از گازهای یاد شده عدد نمایشگر بالا رفته و در صورت تجاوز از حد مجاز تنظیم شده در سامانه، دستگاه شروع به آلارم دادن نموده، رله‌ی خروجی دستگاه فعال شده و سیستم تهویه را روشن، شیر اصلی گاز را قطع می‌نماید.

توصیه می‌شود در منزل و محیط کار خود این سنسورهای هوشمند را نصب کرده و هنگام خرید سنسورها، در انتخاب برند، نصب و نگهداری و همه موارد استاندارد توجه لازم را داشته باشید.

آزمایش نشت یابی گاز

بعد از وصل کردن وسایل گازسوز به سیستم لوله‌کشی گاز و قبل از شروع به استفاده از وسیله گازسوز حتماً می‌بایستی آزمایش نشت گاز را انجام دهید. برای انجام آزمایش نشت گاز در یک ظرف مقداری آب ریخته و به آن صابون یا مایع ظرفشویی و یا پودر شوینده اضافه کنید. سپس قدری از آن را به وسیله اسفنج و ابر بر روی محل‌های اتصال بست وسیله گازسوز و همچنین محل اتصال بست با لوله‌کشی گاز و سپس برروی شلنگ و یا لوله گاز بریزید. چنانچه برروی محل‌های مزبور حباب تشکیل شد نشان دهنده نشت گاز است. چنانچه هنگام آزمایش نشت شدید گاز محرز شد شیر مصرف آن وسیله گازسوز را ببندید و به بررسی و رفع عیب بپردازید.

شلنگ های گاز

رعایت نکات ایمنی درخصوص استفاده از شلنگ‌های مناسب برای اتصال وسائل گازسوز به لوله‌کشی ساختمان از اهمیت ویژه و حساسی برخوردار می‌باشد و چنانچه این موارد نادیده و یا کم اهمیت شمرده شوند در نهایت باعث بروز اتفاقات ناگواری خواهند بود. نکاتی در این خصوص وجود دارد که رعایت آن‌ها بسیار توصیه می‌شود. شلنگ‌های لاستیکی معمولی در برابر ترکیبات نفتی و گازی به سرعت فاسد می‌شوند. به همین دلیل برای وصل کردن اجاق گاز و سایر وسایلی که استفاده از شیلنگ برای اتصال آنها به سیستم لوله‌کشی گاز مجاز شناخته شده، باید از شلنگ‌های لاستیکی تقویت شده(چند لایه) که مخصوص گاز ساخته شده است استفاده نمود.

برای وصل کردن بخاری به لوله‌کشی گاز هرگز از شلنگ‌های آب و … غیراستاندارد استفاه نکنید. شلنگ‌هایی که ترک دارد را قبل از نشتی گاز حتماً تعویض کنید. شلنگ‌های لاستیکی را باید هرچند مدت یکبار مورد بازدید قرارداد تا اطمینان حاصل شود که شلنگ‌های مورد استفاده سوراخ ‌نشده، ترک برنداشته و از محل بست بریده نشده باشند. شلنگ‌های گاز را در محل اتصال به شیر و دستگاه گازسوز به وسیله بست فلزی مناسب(مجهز به نوار لاستیکی) داخلی مهار کنید و هیچگاه از شلنگ‌های فرسوده و غیر استاندارد استفاده نفرمائید.

هشدارهای عمومی

در صورت استشمام بوی گاز این موارد را رعایت کنید: فورا شیر اصلی گاز را ببندید و شرکت گاز را مطلع نمایید. تلفن حوادث گاز ۱۹۴ را همیشه به خاطر بسپارید. از روشن کردن لامپ، کبریت و فندک خودداری و برق را از فیوز اصلی قطع کنید. هنگام نشت گاز در محل تاریک از چراغ قوه ای که در خارج از محل نشت گاز آن را روشن کرده اید، استفاده کنید. افراد خانواده را از محل آلوده به گاز خارج نمائید. درب و پنجره ها را باز کنید. با تکان دادن حوله پنبه ای مرطوب به جریان هوا و تهویه اتاق آلوده تسریع بخشید. همیشه یک کپسول اطفاء حریق در منزل داشته باشید.

هرگز برای پیدا کردن محل نشت گاز از شعله کبریت و امثال آن استفاده نکنید. در مواقع ضروری از کف مواد شوینده جهت تشخیص نشتی گاز استفاده گردد. هر چند وقت یکبار اتصالات دستگاه‌های گازسوز را بررسی نمائید تا اگر شلنگ و اتصالات دچار فرسودگی شده سریعاً نسبت به تعویض آن اقدام شود.