رشد تولید ناخالص داخلی سه ماهه منتهی به دی ۱۴۰۳ یعنی در ماههای آغازین دولت چهاردهم نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۱.۷ درصد رسید که در مقایسه با رشد برآوردی پاییز (۱.۲ درصد) افزایش داشته است.
گروه اقتصادی مرزاقتصاد – رشد اقتصادی ایران آن هم در شرایط تورمی و تحریمی، تلاطم‌های سیاسی و بین المللی و ناترازی‌های بروز یافته در حوزه انرژی به هر میزانی که باشد، تلاش دولتمردان و فعالان اقتصادی را برای ادامه مسیر رشد و سرمایه گذاری در کشور نشان می دهد اگرچه برای رسیدن رشد مورد نظر در برنامه هفتم توسعه که به طور میانگین هشت درصد سالانه تعیین شده است، مسیر طولانی پیش روی دولت است.
اگرچه واقعیت اتکای اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی و صنعت نفت قابل چشم پوشی نیست و این بخش یکی از مهمترین ارکان رشد اقتصادی کشور را به خود اختصاص داده است اما سایر بخش های اقتصادی نیز در این گزاره سهم ویژه ای دارند که با برداشتن سنگ از مسیر حرکت آنان و اقدامات اصلاحی نظیر بهبود ناترازی انرژی، تزریق نقدینگی به واحدهای تولیدی و یافتن بازارهای صادراتی برای محصولات تولیدی از سویی و بهبود شاخص های کلان اقتصادی از جمله کاهش تورم، انضباط پولی و کاهش کسری بودجه می توان بخشی از مشکلات تحمیلی ناشی از تحریم اقتصاد و صنعت نفت ایران را جبران کرد.
بر این اساس استخراج آمار دقیق و صحیح در زمان مناسب در تصمیم گیری ها و سیاستگذاری های اقتصادی کشور اهمیت و اثرگذاری مهمی دارد و می‌تواند درجهت برآوردهای اقتصادی نسبت به گذشته بسیار مهم باشد و در آینده نیز تاثیر فراوانی در تصمیم گیری‌ها داشته باشد؛ از این رو پژوهشکده پولی و بانکی به تازگی گزارشی از وضعیت رشد اقتصادی کشور در سه ماهه منتهی به دی ماه امسال منتشر کرده است تا آثار جهت گیری اقتصادی دولت چهاردهم بر شاخص مهم «رشد تولید ناخالص داخلی» را بررسی کند.
این گزارش نشان می دهد که با وجود تنگناهای سیاسی و اقتصادی و با وجود آنکه دولت چهاردهم در ماههای آغازین فعالیت بوده، توانسته است تا حدودی افسار اقتصاد را در اختیار بگیرد.
برای تهیه این گزارش از داده های ماهانه تراکنش های ۲۸۱ صنف، داده های ماهانه تجارت خارجی ایران و داده های ماهانه حمل و نقل جاده های کشور استفاده شده است. همچنین برای برآورد شاخص فعالیت بخش نفت، از داده های میزان تولید نفت خام و فرآورده های نفتی ایران نیز استفاده شده است.
شاخص فعالیت بخش خدمات
رشد بخش خدمات در سه ماهه منتهی به دی به ۲.۷ درصد رسید که نسبت به رشد پاییز ۲.۱ درصد افزایش داشته است. بر اساس آمار حساب های ملی بانک مرکزی، رشد بخش خدمات در تابستان ۱۴۰۳ برابر ۲.۵ درصد بوده است. رشد سه ماهه منتهی به دی بیشترین رشد بخش خدمات در شش ماه اخیر بوده است.
بر اساس آمار شاپرک، ارزش اسمی تراکنش های شاپرک در سه ماهه منتهی به دی نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۴۴ درصد رشد داشته که با توجه به اینکه رشد سطح عمومی قیمت ها پایین تر از این رشد است، می توان گفت در این دوره فعالیت در بخش های خدماتی نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است. همچنین، تعداد تراکنش ها نیز در این دوره ۴ درصد رشد داشته است.
بررسی آمار زیربخش های مهم بخش خدمات می تواند دید بهتری از نوسانات این بخش ارایه دهد.
بخش خرده فروشی و عمده فروشی: ارزش اسمی تراکنش های بخش خرده فروشی و عمده فروشی در سه ماهه منتهی به دی ۱۴۰۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۵ درصد رشد داشته که با توجه به تورم، می توان گفت ارزش حقیقی تراکنش ها تقریبا معادل رشد قیمت ها افزایش داشته است. البته، رشد دی نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۹ درصد بوده که نسبت به رشد ماه های قبل بیشتر بوده است.
بخش حمل‌ونقل: ارزش تراکنش های بخش حمل ونقل در سه ماهه منتهی به دی ماه سال جاری، ۱۷.۶ درصد نسبت به مدت مشابه قبل رشد داشته است که نشانه کاهش فعالیت ها در این زیر بخش است. به علاوه، رشد تعداد تردد ماشین های سنگین در جاده های کشور که نیمه ابتدای سال (نسبت به مدت مشابه سال قبل) مثبت و حدود ۳.۱ درصد برآورد شد، در پاییز منفی شده و به منفی ۳.۲ درصد رسید و بر اساس آخرین آمار در دی نیز این رشد منفی تشدید شد و به منفی ۵.۷ درصد کاهش یافت.
فعالیت های املاک و مستغلات: ارزش اسمی تراکنش های آژانس های فروش، مدیریت و اجاره املاک که در سه ماهه ابتدایی سال (نسبت به مدت مشابه سال قبل) تنها ۶ درصد رشد کرده بود، در سه ماهه تابستان ۱۴۰۳ بیش از ۶۲ درصد رشد داشته است. همچنین، رشد پاییز ۵۵ درصد بوده است. البته در دی ماه، این رشد کاهش یافته و به ۳۹ درصد رسیده است. بنابراین، با توجه به تورم حدود ۴۰ درصدی بخش مسکن (به روایت مرکز آمار)، می توان گفت رشد مثبت فعالیت های این بخش در پاییز به رشد بخش خدمات کمک کرده است؛ اگرچه با توجه به آمار دی ماه، مشخص است که این رشد رو به کاهش است.
بخش مالی: ارزش اسمی تراکنش های این زیربخش در سه ماهه ابتدایی سال نسبت به مدت مشابه سال قبل تنها ۱.۲ درصد رشد کرد. در سه ماهه دوم ۱۴۰۳ رشد این بخش نیز دچار تحول مثبت شده و رشد ارزش تراکنش ها نسبت به مدت مشابه سال قبل به بیش از ۶۰ درصد رسیده است.
در پاییز نیز ارزش تراکنش ها نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از دو برابر شده است. این زیربخش، در کنار بخش املاک و مستغلات، رشد قابل توجهی در افزایش ارزش تراکنش‌ها داشته است.
شاخص فعالیت صنایع و معادن
رشد شاخص فعالیت بخش صنایع و معادن در سه ماهه منتهی به دی ۱۴۰۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل منفی ۱.۷ درصد درصد برآورد شده است که نسبت به رشد این بخش در پاییز تغییری نداشته است.
بانک مرکزی نیز رشد ارزش افزوده این بخش در تابستان را ۱.۷ درصد گزارش کرده که کمتر از رشد بهار بوده است و به نظر می رسد رشد منفی این بخش علاوه بر پاییز، در ماههای زمستان نیز ادامه پیدا کند.
یکی از آمارهای به روز در بخش صنایع و معادن آمار تولید و فروش شرکت های بورسی است که به کمک آن می توان ترکیب و منبع تغییرات رشد در این بخش را بررسی کرد. بر اساس این آمار، در سه ماهه منتهی به دی ۱۴۰۳ به جز صنایع شیمیایی و لاستیک و پلاستیک، رشد تولید سایر صنایع منفی گزارش شده است.
تقریبا در همه صنایعی که رشد منفی داشتند، موجودی انبار نیز کاهش یافته و به این معنی است که محدودیت های سمت عرضه مانند کمبود انرژی (برق،گاز، و…)، مانع اصلی رشد منفی این صنایع بوده است.
شاخص فعالیت بخش نفت
براساس برآوردهای مبتنی بر اطلاعات به روز در دسترس از بخش نفت، رشد شاخص فعالیت بخش نفت در سه ماهه منتهی به دی ۴.۳ درصد برآورد شده است. این آمار برای سه ماهه تابستان ۱۱.۸ درصد بوده است و از روند نزولی رشد این بخش نشان دارد.
رشد ارزش افزوده بخش نفت در حساب های ملی بانک مرکزی در تابستان ۱۴۰۳ معادل ۸.۸ درصد گزارش شده است.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی امریکا، رشد تولید نفت خام ایران در سه ماهه انتهایی ۲۰۲۴ میلادی نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۶.۷ درصد برآورد می شود. این رشد در نه ماهه ابتدایی ۲۰۲۴ حدود ۱۸.۸ درصد بوده است که نشان از کاهش رشد این بخش دارد. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، رشد تولید نفت ایران در ژانویٔه ۲۰۲۵ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵.۵ درصد بوده است. این رشد بر اساس آمار اوپک ۳.۳ درصد است.
شاخص فعالیت بخش کشاورزی
بر اساس برآوردهای انجام شده، رشد تولید بخش کشاورزی در سه ماهه منتهی به دی ۱۴۰۳ به ۲.۱ درصد رسیده است. این رشد در سه ماهه تابستان ۱.۹ درصد بوده است. رشد بخش کشاورزی در سه ماهه تابستان بر اساس حساب های ملی بانک مرکزی ۲.۸ درصد گزارش شده که نسبت به رشد بهار روند صعودی داشته است.
برخلاف سال آبی گذشته (منتهی به شهریور ۱۴۰۳)، وضعیت بارندگی در کشور در چهارماهه ابتدای سال آبی جدید (مهر تا دی ۱۴۰۳) مناسب نبوده و نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش داشته است.
بنابراین در صورت ادامه وضعیت موجود در بارندگی ها، باوجود اینکه رشد بخش کشاورزی در سال ۱۴۰۳ مثبت خواهد بود، رشد این بخش در سال آتی با توجه به کاهش بارندگی ها می تواند کاهش یابد.
شاخص تولید ناخالص داخلی
با توجه به برآورد رشد بخش های مختلف، می توان برآوردی از رشد تولید ناخالص داخلی ارایه داد. براین اساس، رشد سه ماهه منتهی به دی ۱۴۰۳ معادل ۱.۷ درصد برآورد می شود که نسبت به رشد سه ماهه پاییز (۱.۲ درصد) اندکی افزایش داشته است.
