نوروز، جشن باستانی بهار، فراتر از مرزهای جغرافیایی، با آیین‌های متنوعی در دل طبیعت گرامی داشته می‌شود. از سیزده‌به‌در ایران تا اسب‌سواری در آسیای میانه و بادبادک‌بازی در آسیای جنوبی، هر سرزمین نوروز را با شیوه‌ای منحصربه‌فرد جشن می‌گیرد.
به گزارش مرزاقتصاد ، نوروز، نماد زایش و نوزایی طبیعت، از دیرباز با آیین‌هایی همراه بوده که پیوند انسان با محیط زیست را تقویت می‌کنند. در بسیاری کشورهای حوزه نوروز، مردم برای بدرقه زمستان و استقبال از بهار، به کوه‌ها، دشت‌ها، دریاچه‌ها و باغ‌ها می‌روند و مراسمی مانند مهمانی‌های خانوادگی در طبیعت، ورزش‌های سنتی، موسیقی محلی و بازی‌های بومی دارند.
تفریح در طبیعت بخش جدانشدنی از نوروز در کشورهای حوزه نوروز است. هرچند شکل و نوع این تفریحات در هر کشور متفاوت است، در همه جا روحیه شادی، گردهمایی‌های خانوادگی، و لذت بردن از طبیعت دیده می‌شود. سیزده‌به‌در، که به روز طبیعت هم معروف است، بیشتر در ایران شناخته شده اما کشورهای دیگری در حوزه نوروز هم آیین‌هایی نوروزی در دامان طبیعت دارند.
ایران
در ایران، مردم روز سیزدهم فروردین را با رفتن به طبیعت، خوردن غذاهای سنتی، گره زدن سبزه (برای آرزو و بخت‌گشایی) و دور ریختن سبزه‌های نوروزی به پایان می‌رسانند. این روز به نوعی نماد دفع نحسی هم در فرهنگ عامه است.
در ایران، تفریحات نوروزی با سیزده‌بدر به اوج خود می‌رسد. خانواده‌ها به پارک‌ها، کوه‌ها، کنار رودخانه‌ها و دشت‌ها می‌روند. بازی‌های گروهی مثل وسطی، طناب‌کشی، والیبال و حتی بدمینتون محبوب هستند. خوردن آش رشته، کباب و سایر غذاهای محلی نیز بخش مهمی از این تفریحات است.
افغانستان
در افغانستان، سیزده‌بدر به شکل ایرانیان برگزار نمی‌شود، اما مردم بعد از جشن‌های نوروزی به تفریح در طبیعت می‌پردازند. در شهرهایی مثل مزارشریف و کابل، مردم پس از مراسم برافراشتن علم در مزار شریف، به تفریحات خانوادگی روی می‌آورند. بزکشی، بادبادک‌بازی، رقص و موسیقی محلی از آیین‌های مردم افغانستان در طبیعت نوروزی است.
تاجیکستان
در تاجیکستان چند روز بعد از نوروز، برای استراحت در طبیعت به سوی کوه‌ها و رودخانه‌ها می‌روند. مسابقات سنتی مثل بزکشی، کشتی پهلوانی، اسب‌سواری و نمایش‌های سنتی جزء تفریحات محبوب در دل طبیعت هستند.
جمهوری آذربایجان
مردم آذربایجان در تعطیلات نوروزی به مناطق سرسبز اطراف شهرها می‌روند. تفریحات شامل رقص آذری، پخت غذاهای محلی مثل پلو و کوفته و بازی‌های محلی مانند چیلینگ آغاجی (یک بازی شبیه بیسبال) است.
عراق (مناطق کردنشین)
کردهای عراق نوروز را بسیار باشکوه و با رفتن به کوه‌ها و دشت‌ها جشن می‌گیرند. جشن‌های آن‌ها شامل رقص کردی، روشن کردن آتش و جشن‌های خانوادگی است. کردها بیشترین زمان از نوروز را در دل طبیعت می‌مانند.
ترکمنستان
در ترکمنستان، آیین‌های نوروزی بیشتر شامل مسابقات اسب‌سواری، کشتی سنتی و جشن‌های موسیقی است و بازی‌های محلی و رقص سنتی ترکمنی نیز جزو تفریحات محبوب هستند.
هند و پاکستان (منطقه کشمیر)
در کشمیر، نوروز بیشتر در میان مسلمانان برگزار می‌شود، در این منطقه مردم بعد از نوروز به باغ‌های پر از شکوفه می‌روند و تفریحات شامل قایق‌سواری در دریاچه‌های کشمیر، بازی‌های محلی و موسیقی سنتی است.
پرواز بادباک‌ها در میان شکوفه‌های نوروز
بادبادک‌بازی نوروزی یکی از زیباترین و شادترین سنت‌های نوروزی در برخی کشورهای حوزه نوروز، به‌ویژه افغانستان، پاکستان (به‌ویژه لاهور)، هند (کشمیر)، و برخی مناطق ایران است. این رسم که قدمتی طولانی دارد، نماد شادی، آزادی و نو شدن طبیعت در آغاز سال جدید است.
در پاکستان و هند، «بسنت» (Basant) یک جشن بهاری است که در آن مردم هزاران بادبادک رنگارنگ را به آسمان می‌فرستند. این جشن بیشتر در لاهور (پاکستان) و ایالت پنجاب هند، معمولاً اوایل بهار برگزار می‌شود. مردم روی پشت‌بام‌ها جشن می‌گیرند و آسمان پر از بادبادک‌های رنگارنگ می‌شود.
در افغانستان، بادبادک‌بازی یا «گدی‌پران‌بازی» یکی از مهم‌ترین تفریحات نوروزی؛ به‌ویژه در کابل، مزارشریف و هرات است.
در ایران، بادبادک‌بازی بیشتر در مناطق شمالی (گیلان، مازندران، گلستان) و کویر مرکزی (کاشان و یزد) رواج دارد. در سیزده‌به‌در، بسیاری از خانواده‌ها به همراه کودکانشان بادبادک پرواز می‌دهند.
در برخی شهرهای استان گلستان (مانند گنبدکاووس)، ترکمن‌ها نیز جشن‌های بهاری را با مسابقات بادبادک‌بازی برگزار می‌کنند. تاجیکستان نیز رسم بادبادک‌بازی را برگزار می‌کند.
یکی از هیجان‌انگیزترین بخش‌های بادبادک‌بازی، مسابقه بریدن نخ بادبادک‌های دیگران است. افراد از نخ‌های شیشه‌دار (نخی که با خرده‌شیشه و چسب تقویت شده) استفاده می‌کنند تا نخ بادبادک‌های دیگران را قطع کنند. برنده کسی است که بتواند بادبادک‌های بیشتری را در آسمان شکست دهد. به دلیل خطرات ناشی از نخ‌های شیشه‌دار، در برخی شهرها استفاده از نخ‌های برنده ممنوع شده است.
بادبادک‌بازی نوروزی یکی از جذاب‌ترین و نمادین‌ترین تفریحات بهاری در کشورهای حوزه نوروز است. این رسم، علاوه بر شادی و سرگرمی، به نوعی نشان‌دهنده‌ی پیوند مردم با طبیعت، آسمان و آزادی است.
چیلینگ آغاجی؛ بازی برگرفته از چوگان
چیلینگ آغاجی، یک بازی سنتی و پرهیجان آذربایجانی است که شباهت زیادی به بیسبال دارد و معمولاً در ایام نوروز و جشن‌های بهاری در ایران، جمهوری آذربایجان و بخش‌هایی از ترکیه بازی می‌شود.
چیلینگ در زبان ترکی به معنی چوب کوچک است. آغاج به معنی درخت یا چوب است. در این بازی از دو تکه چوب استفاده می‌شود که یکی کوچک (چیلینگ) و دیگری بزرگ‌تر است.
روش بازی به این شکل است که چوب کوچک را روی زمین قرار می‌دهند و با چوب بزرگ‌تر، آن را با ضربه به هوا پرتاب می‌کنند. حریف باید تلاش کند چوب کوچک را بگیرد؛ اگر موفق شود، امتیاز به او تعلق می‌گیرد. اگر حریف نتواند چوب را بگیرد، بازیکن ضربه دوم را محکم‌تر می‌زند تا چوب کوچک را دورتر پرتاب کند. فاصله‌ای که چوب پرتاب شده طی می‌کند، امتیاز بازیکن را تعیین می‌کند.
در برخی مناطق، این بازی مشابه بازی کریکت و چوگان هم محسوب می‌شود. در روستاهای آذربایجان ایران و جمهوری آذربایجان، گاهی مسابقات محلی چیلینگ آغاجی برگزار می‌شود.
این بازی یکی از سرگرمی‌های محبوب کودکان و نوجوانان در گذشته بوده، اما هنوز هم در برخی مناطق به عنوان بازی سنتی نوروزی اجرا می‌شود.
آب‌های بهاری؛ از نگین کشمیر تا زنده‌رود اصفهان
قایق‌سواری در کشمیر یکی از زیباترین و فرهنگی‌ترین تجربیات در این منطقه است. این سنت نه تنها یک تفریح نوروزی و بهاری محسوب می‌شود، بلکه ریشه‌ای عمیق در شیوه زندگی، اقتصاد، و آیین‌های مردم کشمیر دارد.
قایق‌سواری در دریاچه‌های کشمیر؛ به‌ویژه در دریاچه دال (Dal Lake) و نگین (Nigeen Lake)، بخشی از زندگی روزمره مردم این منطقه است. این دریاچه‌ها همواره محل دادوستد، رفت‌وآمد و حتی زندگی روی آب بوده‌اند.
شیکارا قایق‌های چوبی و سنتی کشمیر است که با نقش‌ونگارهای زیبا و رنگ‌های شاد تزئین شده‌اند. این قایق‌ها برای گردشگران، ماهیگیران و حتی به‌عنوان تاکسی‌های آبی استفاده می‌شوند. قایق‌سواری در کشمیر، به‌ویژه در نوروز و بهار، نمادی از پیوند انسان با طبیعت، آرامش و مراقبه روحی است.
مردم در ایام نوروز با قایق‌های شیکارا در دریاچه دال گردش می‌کنند و جشن می‌گیرند. گل‌فروشان قایقی در این فصل، قایق‌هایشان را با گل‌های زعفران و شکوفه‌های بهاری تزئین می‌کنند. بسیاری از خانواده‌ها مهمانی و دورهمی آبی برگزار می‌کنند و غذاهای سنتی کشمیری مثل «روغن جوش» (خوراک گوشتی زعفرانی) را در قایق می‌خورند.
قایق‌سواری نوروزی در کشمیر شبیه گشت‌های نوروزی در زاینده‌رود اصفهان (زمانی که این رودخانه پرآب بود) یا قایق‌سواری در دریاچه وان ترکیه است. این رسم، ترکیبی از زیبایی طبیعت، معنویت و سنت‌های اجتماعی است.
پیوند فرهنگی نوروز با طبیعت بهاری
به طور کلی، آیین سیزده‌به‌در بیشتر یک سنت ایرانی است، اما روحیه تفریح در طبیعت بعد از نوروز در بسیاری کشورهای حوزه نوروز دیده می‌شود.
آنچه نوروز را در سراسر پهنه فرهنگی‌اش ماندگار کرده، همبستگی مردم با طبیعت و ارزش‌های مشترک فرهنگی است. آیین‌های طبیعت‌محور این جشن، از سیزده‌به‌در در ایران تا قایق‌سواری در کشمیر، همگی ریشه در باورهای کهن درباره طبیعت، زندگی و شادی جمعی دارند. این سنت‌ها، نه‌تنها جلوه‌ای از میراث غنی نوروز هستند، بلکه یادآور نقش حیاتی طبیعت در فرهنگ و هویت مردمان این سرزمین‌ها محسوب می‌شوند.