سونامی قیمت موتورسیکلت در بازار ایران

رشد چشمگیر استفاده از موتورسیکلت در کلان‌شهرهای ایران طی سال‌های اخیر، ناشی از عوامل متعددی است که این وسیله نقلیه را به گزینه‌ای جذاب و گاهی اجتناب‌ناپذیر برای طیف وسیعی از شهروندان تبدیل کرده است. افزایش افسارگسیخته قیمت خودرو و هزینه‌های سرسام‌آور نگهداری آن، در کنار ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی و معضل همیشگی ترافیک سنگین، سبب شده تا بسیاری از افراد به موتورسیکلت روی آورند.

این در حالی است که روزگاری، موتورسیکلت صرفاً وسیله‌ای برای پیک‌های موتوری و قشر خاصی از جامعه محسوب می‌شد، اما امروزه، حتی اقشار مرفه نیز به دلایل مختلف از جمله سهولت در عبور و مرور و صرفه‌جویی در زمان، به استفاده از آن تمایل نشان می‌دهند. این افزایش تقاضا، چالشی جدی را در پی داشته است.

انبوه موتورسیکلت‌های فرسوده که سال‌ها از عمر مفیدشان گذشته، همچنان در خیابان‌ها جولان می‌دهند و آلایندگی هوا و خطرات ایمنی را تشدید می‌کنند. نکته قابل تامل اینجاست که قیمت این موتورسیکلت‌های اسقاطی در بازار آزاد به طرز عجیبی افزایش یافته و حتی به مرز ۳۰ میلیون تومان نیز رسیده است؛ رقمی که تا چند سال پیش، امکان خرید یک خودروی کارکرده را فراهم می‌کرد.

با توجه به اینکه حدود ۹۰ درصد از موتورسیکلت‌های موجود در بازار ایران فرسوده و مشمول طرح اسقاط هستند، این وضعیت نگران‌کننده است. نه تنها این موتورسیکلت‌ها از چرخه تردد خارج نمی‌شوند، بلکه با قیمت‌های غیرمنطقی و رو به رشدی خرید و فروش می‌شوند. قیمت نجومی انواع موتورسیکلت اسقاطی در پلتفرم دیوار خود گویای این موضوع است.

نگاهی به قیمت نجومی انواع موتورسیکلت اسقاطی در دیوار

بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که موتورسیکلت‌های فرسوده با عمر بیش از ۲۰ سال، با قیمت‌هایی بین ۲۴ تا ۳۰ میلیون تومان معامله می‌شوند؛ این در حالی است که این وسایل نقلیه نه تنها از نظر قیمت، گزینه‌های نامناسبی هستند، بلکه از منظر مصرف سوخت نیز بسیار پرهزینه به شمار می‌روند. بر اساس آمار سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت، موتورسیکلت‌های قدیمی، تقریباً دو برابر بیشتر از سایر موتورسیکلت‌ها بنزین مصرف می‌کنند؛ این امر، علاوه بر تحمیل هزینه‌های بیشتر به صاحبان این وسایل نقلیه، به افزایش آلودگی هوا و هدر رفت منابع ملی نیز دامن می‌زند.

در ذیل، قیمت نجومی انواع مدل‌های موتورسیکلت اسقاطی در پلتفرم دیوار درج شده است.

نکته قابل توجه در قیمت‌گذاری موتورسیکلت‌های فرسوده، مقایسه آن با قدرت خرید سال‌های گذشته است. در گذشته‌ای نه‌چندان دور، با مبلغی معادل قیمت فعلی یک موتورسیکلت اسقاطی (بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان)، امکان خرید یک موتورسیکلت صفر کیلومتر از برندهای معتبری همچون پالس ۱۸۰ یا آپاچی ۱۸۰ با گارانتی کارخانه وجود داشت.

حتی در بازار خودرو، این مبلغ برای خرید خودروهایی مانند پژو ۴۰۵ کافی بود. اما در حال حاضر با همان مبلغ، تنها می‌توانید یک موتورسیکلت فرسوده و مستهلک با بیش از دو دهه کارکرد را صاحب شوید؛ وسیله‌ای که به دلیل فرسودگی قطعات، نه تنها از نظر ایمنی در سطح پایینی قرار دارد و خطرات جدی برای راننده و سرنشینان ایجاد می‌کند، بلکه از نظر کارایی نیز با مشکلات متعددی نظیر مصرف بالای سوخت، آلایندگی شدید و استهلاک زودهنگام قطعات دست به گریبان است.

رشد مداوم قیمت ارز، کاهش ارزش ریال و تورم افسارگسیخته منجر به وقوع چنین مشکلاتی شده است. در چنین شرایطی، انتخاب بین یک موتورسیکلت فرسوده و نبودن وسیله حمل‌ونقل، به یک دوراهی دشوار برای بسیاری از خانوارها تبدیل شده است. از یک سو، خرید یک موتورسیکلت فرسوده، به دلیل قیمت نسبتاً پایین‌تر و دسترسی آسان‌تر، می‌تواند به عنوان یک راه حل موقت برای حل مشکل حمل‌ونقل در نظر گرفته شود. از سوی دیگر، این انتخاب، با مخاطراتی نظیر هزینه‌های بالای تعمیر و نگهداری، آلودگی هوا و خطرات ایمنی همراه است.

قیمت برخی مدل‌ها در بازار

افزایش سرسام‌آور قیمت موتورسیکلت‌های فرسوده در بازار دست‌دوم در حالی رخ می‌دهد که گزینه‌هایی به مراتب بهتر و اقتصادی‌تر، هرچند با قیمت بالاتر، در بازار موتورسیکلت‌های صفر و در حد نو نیز وجود دارد. به عنوان نمونه، در حال حاضر قیمت برخی از موتورسیکلت‌های صفر کیلومتر یا در حد نو با کارایی و ایمنی بالاتر به این شرح است:

با مقایسه این قیمت‌ها با قیمت‌های اعلام شده برای موتورسیکلت‌های فرسوده (بین ۲۴ تا ۳۰ میلیون تومان)، می‌توان دریافت که با صرف مبلغی بیشتر، می‌توان یک موتورسیکلت نو یا در حد نو با مزایای فراوانی نظیر ایمنی بالاتر، مصرف سوخت بهینه‌تر، آلایندگی کمتر، قطعات سالم و نو، گارانتی و خدمات پس از فروش را خریداری کرد. البته، اختلاف قیمت قابل توجه بین موتورسیکلت‌های فرسوده و نو، مانع بزرگی برای بسیاری از خانواده‌های کم‌درآمد و متوسط جامعه است.

ناکام ماندن طرح‌های اسقاط موتورسیکلت‌های فرسوده در ایران

طرح‌های اسقاط موتورسیکلت‌های فرسوده در ایران، با گذشت چند دهه و صرف هزینه‌های قابل توجه، به یک کلاف سردرگم تبدیل شده‌اند. این طرح‌ها که هدف اصلی‌ آن خارج کردن موتورسیکلت‌های آلاینده و ناایمن از چرخه تردد بود نه تنها به اهداف خود دست نیافته‌اند، بلکه به دلیل سوءمدیریت و عدم برنامه‌ریزی صحیح، به بخشی از مشکلات موجود دامن زده‌اند.

مسئولان همواره بر ضرورت جایگزینی موتورسیکلت‌های کاربراتوری فرسوده با مدل‌های برقی یا کم‌مصرف تاکید داشته‌اند، اما این اظهارات در حد شعار باقی مانده و به اقدامات عملیاتی و زیرساختی منسجم منجر نشده است. در سایه غفلت از ایجاد زیرساخت‌های لازم، وعده‌های جایگزینی موتورسیکلت‌های فرسوده با مدل‌های برقی و کم‌مصرف به تحقق نپیوسته است. نبود ایستگاه‌های شارژ کافی برای موتورسیکلت‌های برقی، قیمت بالای این وسایل نقلیه، و عدم ارائه خدمات پس از فروش مناسب، از جمله موانع اصلی بر سر راه توسعه استفاده از موتورسیکلت‌های برقی در کشور است.

علاوه بر این، فقدان مشوق‌های اقتصادی جذاب، فرآیندهای اداری پیچیده و زمان‌بر، و هزینه‌های بالای جایگزینی، تمایل شهروندان به مشارکت در طرح‌های اسقاط را به شدت کاهش داده است. مبلغی که در ازای اسقاط یک موتورسیکلت فرسوده پرداخت می‌شود، معمولاً بسیار کمتر از ارزش واقعی آن در بازار است. همچنین مراحل اداری اسقاط، شامل ارائه مدارک، مراجعه به مراکز مختلف و پرداخت عوارض و مالیات، آنقدر پیچیده و زمان‌بر است که بسیاری از مالکان موتورسیکلت‌های فرسوده را از این کار منصرف می‌کند.