اقتصاد ایران برای دستیابی به‌جایگاه شایسته در عرصه بین‌المللی و بالفعل‌سازی ظرفیت‌های خود، نیازمند تعامل و ارتباط مؤثر میان فعالان اقتصادی داخلی و خارجی در حوزه‌های خدماتی، تجاری و صنعتی است.این ارتباط می‌تواند علاوه‌بر تقویت توانمندی‌های داخلی و دسترسی به بازارهای جدید در سایر کشورها، زمینه‌ساز شناسایی و ارزیابی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در داخل و خارج از کشور باشد.
بزرگ‌ترین رویداد تجاری بازرگانی ایران با هدف افزایش ارتباط میان فعالان اقتصادی داخل و خارج به‌زودی پذیرای فعالان اقتصادی کشورهای مختلف خواهد بود.هفتمین دوره از نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی جمهوری‌اسلامی ایران (ایران اکسپو) از تاریخ ۸ تا ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار می‌شود تا بیش از ۸۰۰ شرکت بزرگ ایرانی در مدت ۵ روز تمامی محصولات و دستاوردهای خود را در معرض ارزیابی بیش از ۲ هزار بازرگان خارجی از بیش از ۱۰۰ کشور جهان قرار دهند.در این میان اتاق ایران به‌عنوان یکی از میزبانان فعال در نمایشگاه سعی در شناساندن ظرفیت‌های اقتصادی ایران به بازدیدکنندگان دارد.
ارزیابی از نقش سیاست‌گذاری‌هایی و منافع تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران
طبیعتاً هدف از تولید عرضه محصولات به بازار داخلی یا خارجی است. امروزه به‌وضوح مشخص است، نمی‌توانیم برای تحقق اهداف و سیاست‌های مندرج در برنامه‌های تولیدی به بازار داخل بسنده کنیم، چراکه این بازارها نسبت به ظرفیت تولیدی ما محدود هستند و از این‌رو خیلی سریع و به‌راحتی اشباع می‌شوند، بنابراین اگر تولیدکننده نتواند علاوه‌بر بازار داخلی، بازارهای دیگری برای محصولات خود داشته‌باشد، خیلی زود در طرف تقاضا به بن‌بست خواهد خورد.
بنابراین یافتن مشتریان تازه و بازارهای نو در شرایط کنونی باید به‌طور پیوسته موردتوجه قرار گیرد. این مسئله در کشورهای دیگر به شکلی متفاوت دنبال‌شده و به‌صورت عملیاتی در کشورهای توسعه‌یافته تمامی موارد و مسائل تولید بر اساس بازار تعریف شده‌است، چراکه تولید و توسعه بدون تقاضا و بازار اصلاً معنا ندارد. در همین چارچوب در حال‌حاضر حرف ما این است که تولید بدون مدیران توسعه‌ای، بی‌فایده می‌ماند، چراکه این مدیران توسعه‌ای هستند که در فرآیند فعالیت خود درخصوص بازارهای نو و مناسب به سیاست‌گذاران و تولیدکنندگان خط می‌دهند، از این‌رو ما در ایران باید از هر فرصتی برای نفوذ به بازارهای جدید و در نتیجه رشد تقاضا برای محصولات خودمان استفاده کنیم. دستیابی به این هدف زمانی محقق می‌شود که ما درک دقیقی از نیازها و سلایق شکل‌دهنده به تقاضا در بازارهای هدف داشته باشیم. بدون‌شک یکی از ملاک‌های محصولات ما در بازارهای خارجی که عامل ایجاد تقاضاست، توجه به کیفیت است، پس تولیدکننده داخلی باید از این نظر نیز قادر به ایجاد رضایت در متقاضیان کالا باشد.
ظرفیت‌های تولیدی در اقتصاد کشور و فرصت‌های پیش‌روی آن در تمامی بخش‌ها وجود دارد و محدود به یک یا دو صنعت نیست. از تولیدکنندگان محصولات نساجی گرفته تا محصولات معدنی، فرصت‌های ملموسی پیش‌روی خود دارند. ۲۰ سال‌قبل تولیدکنندگان ما تنها نیاز داخلی را رفع می‌کردند اما امروز نیازمند دست‌یافتن به بازارهای خارجی هستیم. دیگر نمی‌شود برای فروش محصولاتی نظیر شمش فولاد، قطعات فولادی، صنایعی نظیر مواد غذایی و بسیاری دیگر از محصولات تنها به بازار داخلی بسنده کرد، از این‌رو تولیدات ما باید در آینده نیز بازار داشته باشند. برای مثال عدم‌توجه به تولید فولاد سبز سبب خواهد شد تا ماندن در بازارهای خارجی در آینده با سختی همراه باشد؛ در واقع تولیدات ما باید از حیث کیفیت، قیمت و تطابق با سلایق خریداران، قابل‌رقابت باشد.
مسئله حائز توجه دیگر، کیفیت سیاست‌گذاری صادراتی است زیرا اتخاذ سیاست‌هایی که تولید یا عرضه کالا را با مشکل مواجه کند، مغایر با هدف‌گذاری‌های بلندمدت سرمایه‌گذاران برای نیل به تولید سودآور است و سبب می‌شود تا بازارهای صادراتی را به‌راحتی از دست بدهیم. باید سیاست‌گذاری با این دید انجام شود که کار تولیدکننده تأمین نیازهای بازارهای داخلی و خارجی است. یکی از چالش‌های ما توسعه مناسب زنجیره صادرات تا انتها است و مطمئناً عدم توفیق در این زمینه به دلیل سرمایه‌گذاری ضعیف در پاسخگویی به تقاضای بازار خواهد بود.
نفع برگزاری ایران اکسپو برای اقتصاد ایران ؟
اکسپو در حال‌حاضر به هر دلیلی یک فرصت بزرگ برای تولید در اقتصاد ایران است. منظور من از تولید در هر مقیاسی، به هر دو شکل دولتی و غیردولتی است و ما نیازمند آن هستیم تا ظرفیت خود را برای بازارهای نو به‌خصوص کشورهای منطقه و آفریقا به‌خوبی تعریف کنیم، بنابراین نگاه ما به اکسپو این است که در چارچوب آن به نیازهای یادشده پاسخ دهیم و با تعریف دقیق ظرفیت‌های خود، بتوانیم بازارهای جدید را به‌دست آوریم. در تحلیل این چارچوب باید نقش تشکل‌ها و اتاق‌ها را مورد ارزیابی قرار دهیم و بر این اساس، سیاست‌ها و دستاوردهای تعریف‌شده در اکسپو نحوه عملکرد و اثربخشی آنها تبیین شود. اتاق ایران در همین خصوص درنظر دارد تا با برنامه‌ریزی انجام‌شده در همکاری با اتاق شهرستان‌ها به معرفی توانمندی‌های موجود به بازدیدکنندگان بپردازد. گرچه هدف اصلی بازدیدکنندگان ممکن است سرمایه‌گذاری مستقیم در ایران یا انتقال تولیدات ما به کشورهایشان نباشد، اما در صورت اجرای صحیح برنامه‌ها، می‌توان از این فرصت برای افزایش شناخت متقابل و گسترش مبادلات تجاری استفاده کرد. زمانی که نیازهای آنها را بهتر بشناسیم، طبیعتاً می‌توانیم ظرفیت‌های کشور را نیز به‌خوبی به آنها معرفی کنیم.
در حال‌حاضر، واحدهای صنعتی کوچک بسیاری در کشور وجود دارند که با وجود ظرفیت‌های مناسب، همچنان نیازمند معرفی به بازارهای هدف هستند. این وظیفه بر عهده تشکل‌ها و اتاق‌های بازرگانی است، بنابراین باید از این فرصت مغتنم که توسط دولت ایجادشده به‌خوبی استفاده کرد، از این‌رو بسنده‌کردن به بازدیدها کافی نیست و نیاز به برنامه‌ریزی برای برگزاری نشست‌های تخصصی و جلسات پیرامونی برای شناساندن محصولات و یافتن مشتری برای تولیدات خود داریم. آنچه مهم است استفاده از زمینه فراهم‌شده از جانب اکسپو برای معرفی محصولات و بسترهای سرمایه‌گذاری برای هر دو طرف است.
فزایش زمان برگزاری برای اکسپوی ایران
اکسپوهای جهانی با مدت زمان حدوداً ۶ ماه برگزار می‌شوند. در اکسپوی توکیو نیز که هم‌اکنون در شرف برگزاری است بر اساس شعار و مبانی اکسپو زمانی طولانی برای نیل به‌دستاوردهای از پیش تعیین‌شده درنظر گرفته‌اند. باید توجه داشت که اکسپو یک فرصت مهم است و هرکه بتواند از آن استفاده کند، برنده خواهد بود. در اکسپوی پیش‌رو نیز که در کشور ما طی مدت زمان اندکی برگزار می‌شود، سعی شده تا از تمامی سفرای مقیم ایران و تشکل‌های آنها در خارج دعوت شود تا از این طریق با تمامی ظرفیت‌های ما آشنا شوند. در این مدت همچنین نشست‌هایی برگزار خواهدشد و قرار است تا در روز ۳۰ آوریل در محل برگزاری، نشستی برای معرفی ظرفیت‌های ایران برگزار شود. این امکان وجود دارد تا ضمن یافتن بازار جدید به سرمایه‌گذاری مشترک نیز نزدیک شویم. حدود ۳۵ کشور به‌همراه سفرا به این نمایشگاه دعوت شده‌اند. بر این اساس ما نیز خود را تجهیز کرده‌ایم تا فارغ از دولتی یا خصوصی بودن فعالان اقتصادی ایرانی، این ظرفیت‌ها به همه بخش‌های اقتصادی معرفی شوند. اکسپو در جهان به ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی نیز توجه دارد اما در ایران تمرکز بر ظرفیت اقتصادی است و سایر ظرفیت‌ها نیز در حاشیه اقتصاد به سمع و نظر بازدیدکنندگان خواهد رسید. طبیعتاً بازدید آنها می‌تواند جو مسمومی که در جهان علیه ما ایجادشده را از میان بردارد.
تأثیر حضور شرکت‌های کوچک و متوسط در کنار شرکت‌های دانش‌بنیان در اکسپو ؟
مقصود از برگزاری اکسپو تنها معرفی بنگاه‌ها نیست و باید در تمامی زمینه‌ها از جمله دانش‌بنیان‌ها موردتوجه قرار گیرد. امروزه خدمات فنی‌مهندسی از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. اکسپو یکی از فضاهایی است که می‌تواند ظرفیت‌های موجود در SME ها و دانش‌بنیان‌ها را به کشورهای مختلف بشناساند. در حال‌حاضر خدمات فنی‌مهندسی یکی از نیازهای مهم کشورهای منطقه و غرب آسیا است. اکسپو سرمایه‌گذاری است که دولت آن را انجام داده و فرصتی است که اتاق ایران می‌تواند در بستر آن ظرفیت‌های موجود را به‌خوبی برای بازدیدکنندگان تبیین و فرصت‌های پیش‌رو را به آنها معرفی کند.امروز نیاز به مواد اولیه برای صنایع مختلف در حال افزایش است. در همین راستا کشور در زنجیره ارزش‌افزوده بخش معدن و تولیدات مربوطه با فرصت خوبی مواجه شده‌است. در حال‌حاضر گفته می‌شود که ایران هفتمین کشور از نظر ذخایر طبیعی در جهان است و بدون‌شک این ذخایر زمانی مفید واقع می‌شود که ما بتوانیم در تأمین مواد اولیه در جهان سهم خوبی به‌دست آوریم. برای تحقق این امر نیاز است تا بستر فعالیت رقابتی در سطح جهانی ایجاد و تطابق با نیازهای روز انجام شود. در برنامه هفتم توسعه رشد بخش معدن ۱۳ درصد درنظر گرفته‌شده است، زیرا این بخش از اقتصاد تأمین‌کننده نیاز سایر بخش‌ها و در نتیجه لازمه تحقق رشد در کل اقتصاد است.همان‌طور که می‌بینیم جنگ تجاری کنونی نیز بیشتر نشان از اهمیت مواد اولیه قرار دارد، بنابراین ایران باید ذخایر خود را با استفاده از تکنولوژی‌های روز شناسایی کند و در هر دو بخش معدن و صنایع وابسته بتوانند با استفاده از سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، تولید و بازار خود را افزایش دهند. توسعه این بخش و اولویت قرار دادن اقتصاد معدن می‌تواند ضمن ایجاد ارزش‌افزوده مناسب برای اقتصاد ایران، در کاهش بیکاری نیز نقش مهمی داشته‌باشد.