پژوهشگر موسیقی با اشاره به اینکه نقش آهنگسازان تحصیلکرده در حال کمرنگ شدن است، گفت: برخی در سایه خوانندگی، ترانه‌سرایی و آهنگسازی آثار را هم برعهده می‌گیرند که به صنعت حرفه‌ای موسیقی آسیب وارد می‌کند. باید خوانندگان کمتر ترانه‌سرایی و آهنگسازی کنند و این وظایف را به متخصصان در این زمینه‌ها بسپارند.
به گزارش مرزاقتصاد _ موسیقی پاپ در سال‌های اخیر با فراز و نشیب‌های بسیاری در بخش‌های مختلف مواجه بوده است، نوع برگزاری و محتوای بعضی از کنسرت‌ها، نوع اجرای خوانندگان و در مواردی به صورت پلی بک (لب‌خوانی)، پوشش‌های خارج از عرف برخی از خوانندگان مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفته است، در این سال‌ها برخی از خوانندگان نسل اول موسیقی پاپِ پس از انقلاب نیز کنسرت‌هایی را برگزار کردند اما موفقیت چندانی نداشتند.
با پیروز ارجمند آهنگساز، پژوهشگر موسیقی و مدرس دانشگاه درباره وضعیت کمی و کیفی موسیقی پاپ در سال‌های اخیر، راهکارها و پیشنهادهایی برای ارتقای کیفی این گونه موسیقی گفت و گو کرده‌ایم.
این پژوهشگر موسیقی و مدرس دانشگاه درباره وضعیت موسیقی پاپ در سال‌های اخیر به خبرنگار ایرنا اظهارداشت: امروز بسیاری از خوانندگان، ترانه‌سرا و آهنگساز همه فن حریف شدند، چه تعداد از خوانندگان برجسته پاپ دنیا را می‌شناسید که خودشان ترانه‌سرایی، آهنگسازی، نوازندگی، صدابرداری و تهیه‌کنندگی کنند؟
وی گفت: آهنگسازی کار تخصصی است اما متاسفانه نقش آهنگسازان تحصیلکرده، خلاق و با تجربه در حال کمرنگ شدن است و برخی در سایه خوانندگی، آهنگسازی آثار را هم برعهده می‌گیرند، در قرارداد بسیاری از این خوانندگان با تهیه‌کنندگانشان، خواننده را ملزم می‌کنند آهنگسازی و ترانه‌سرایی هم بکند تا هزینه‌های تولید کاهش پیدا کند.
ارجمند افزود: از سویی تعدادی از به اصطلاح آهنگسازانی که بیشتر اپراتور هستند تا آهنگساز، وارد چرخه آهنگسازی شده‌اند. این موضوع‌ها به صنعت حرفه‌ای موسیقی آسیب وارد می‌کنند. باید آرزو کنیم که خوانندگان کمتر آهنگسازی کنند و شعر بگویند و این وظایف را به ترانه‌سرایان و آهنگسازانی که در این زمینه‌ها متخصص هستند و صلاحیت کافی دارند، بسپارند. آثار هنرمندانی همچون بابک بیات و واروژان (واروژ هاخباندیان) به این علت ماندگار شدند که باسواد و خلاق بودند.
این پژوهشگر موسیقی بیان کرد: در تاریخ موسیقی پاپ ایران، خواننده‌ای ۵۰۰ قطعه خوانده است اما کمتر از ۱۰ اثر او ماندگار شده است، در حالی که بسیاری از خوانندگانی که ۵۰ قطعه را با آهنگسازان خوب اجرا کردند، اکثریت آثارشان ماندگار شده است یا خواننده‌ای مثل گل نراقی تنها با یک اثر «مرا ببوس» معروف شد. تقریبا همه آثار استاد همایون خرم ماندگار شدند.
شاهد حضور خوانندگان جدید نبودیم
ارجمند گفت: سال گذشته نیز شاهد حضور جدی خوانندگان جدید نبودیم و همان خواننده‌های قبلی آثارشان را اجرا کردند و یکسری از خواننده‌ها از جمله بخشی از رپ‌خوان‌ها به جمع پاپ‌خوان‌ها پیوستند. می‌توان گفت که سال ۱۴۰۳، سال رونق موسیقی پاپ با همان چهره‌های سال‌های گذشته بود و چهره‌های نوظهور و جدیدی در این حوزه فعالیت نداشتند.
وی افزود: سال گذشته تعداد تولیدات موسیقی در گونه پاپ قابل توجه نبود و بیشتر به برگزاری کنسرت و تور کنسرت‌ها اختصاص داشت، با این وجود، سال پررونقی هم برای کنسرت‌ها نبود، در ۶ ماهه دوم سال، علی رغم اینکه ظاهرا سایت‌های فروش بلیت و شرکت‌ها اعلام می‌کردند که کنسرت‌های موسیقی پاپ رونق داشته و تمامی بلیت‌های آنها به فروش رسیده است اما رکودی در مخاطبان کنسرت‌ها وجود داشت و آنها با کاهش مخاطب روبه رو بودند و با تخفیف‌های زیادی مخاطبان را به سالن جذب می‌کردند و می‌توان گفت که سال گذشته در حوزه موسیقی پاپ شاهد رویداد و اتفاق خاصی نبودیم.
این پژوهشگر موسیقی درباره برگزاری نخستین کنسرت عرفان طهماسبی در سال گذشته بیان کرد: طهماسبی برگزیده برنامه استعدادیابی «عصر جدید» است که آثاری را در این برنامه اجرا کرد و چند سال اخیر قطعه‌های موسیقی را منتشر کرده بود و سال ۱۴۰۳ تورکنسرت‌هایش را با موفقیت برگزار کرد که محدود بود و فراگیر نبود و منتظر هستیم امسال کنسرت‌های این خواننده فراگیر شود.
ارجمند درباره بازگشت برخی از خواننده‌های پاپ دهه ۷۰ همچون علیرضا عصار و مانی رهنما پس از چند سال وقفه در صحنه اظهارداشت: خوانندگانی همچون علیرضا عصار، محمد اصفهانی، قاسم افشار، مانی رهنما و حمید غلامعلی در نسل اول موسیقی پاپ بعد از انقلاب فعالیتشان را آغاز کردند، مخاطبان خود را در آن دوران داشتند و آثار ماندگار و ارزشمندی تولید کردند اما نسل جدید این خوانندگان را نمی‌شناسد، شاید یکی از دلایل عدم موفقیت برنامه «کنسرتینو» با اجرای علیرضا عصار در شبکه نمایش خانگی هم به همین دلیل بوده است که سازندگان برنامه به اشتباه فکر می‌کردند که نسل جدید هم عصار را می‌شناسند، در صورتی که ارتباطی با او برقرار نمی‌کنند.
وی گفت: مخاطبان گذشته این خواننده هم از اجرای او راضی نبودند، یعنی عصار امروز، عصار ۳۰ سال گذشته نیست و طبیعی است که هیچ کدام از این گروه‌ها را نتوانست راضی کند، به نظر می‌رسد که کنسرت خوانندگان پیشکسوت بهتر است در تالارهای کوچکتر که حرفه‌ای و شناخته شده هستند همچون تالار وحدت برگزار شود و این خوانندگان به فکر تولید آلبوم با آثار جدید در همان سبک خودشان باشند. آنان سبک و امضایی دارند که با آن سبک شناخته شده و مخاطب وفادار دارند.
کنسرت‌های بی‌کیفیت موسیقی
این آهنگساز درباره برگزاری بی‌کیفیت کنسرت‌های موسیقی، اجراهای پلی بک، پوشش‌های خارج از عرف برخی از خوانندگان و انتقادهای مطرح شده در این باره اظهارداشت: خواننده‌ای که خوب بخواند، موسیقی و ترانه خوبی داشته باشد و تمامی جنبه‌های اجرایش خوب باشد، نیازی به پوشیدن لباس‌ها و پوتین‌های عجیب و غریب، ایجاد ویبره در میکروفون، چرخش‌ها و حرکات عجیب و غریب ندارد، زمانی شاهد این حرکات هستیم که آثار خواننده و اجرایش از کیفیت کافی برخوردار نیست و سعی دارد با این روش‌ها مخاطب جذب کند.
وی گفت: چنین خوانندگانی تاریخ مصرف کوتاهی دارند، برای آنان واژه پاپ آدامسی را به کار می‌برم، وقتی شیرینی آدامس زود تمام شود، مخاطب آن را دور می‌اندازد، اینها خواننده‌های تاریخ مصرف‌داری هستند، چنین خوانندگان و نوازندگانی را در سال‌های گذشته هم داشتیم، در همه نوع موسیقی هست، در موسیقی سنتی ایرانی نوازندگانی هنگام نواختن ساز دف، آن را به هوا پرتاب می‌کنند، حرکات عجیبی را انجام می‌دهند یا هنگام نواختن کمانچه یا سازهای دیگر موهایشان را آشفته می‌کنند و سرشان را به صورت اغراق‌آمیز تکان می‌دهند که اینها واقعی نیست و برای جذب مخاطب است.
ارجمند افزود: اجرای هنرمندان و نوازندگانی با حرکات عجیب، جلوه‌های تصویری کوتاه مدت است که با ماهیت موسیقی هنری و جدی منافات دارد. برخی از خوانندگان پاپ که طی ۵۰، ۶۰ سال همچنان ستاره هستند، به دلیل این است که آنان ارزش‌های خود را در شعر، موسیقی و آهنگسازی، تنظیم و درست خواندن به دست آوردند و نیازی به انجام حرکات عجیب و غریب برای جذب مخاطب نداشتند.
این مدرس دانشگاه با اشاره به محتوای نامناسب آثار موسیقی پاپ به خصوص برای نوجوانان اظهارداشت: اصولا در ایران، موسیقی برای نوجوانان تولید نمی‌شود و اینکه پدیده‌ای همچون ساسی مانکن ایجاد شده و موردپسند این نسل قرار می‌گیرد، به این دلیل است که ما موسیقی مختص کودک و نوجوان نداریم، گروه‌هایی با خوانندگان و نوازندگان نوجوان وجود ندارد تا مخاطبان این نسل را جذب کند، شاید بتوان گفت که کمبود چنین گروه‌هایی باعث شده است که آثار نامناسب تولید شود و افرادی مثل ساسی مانکن ظهور و بروز پیدا کنند.
وی بیان کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم هر چقدر در این زمینه سختگیری کند، تاثیری ندارد، خود هنرمند باید درباره شعر و موسیقی سختگیری داشته باشد، وزارت فرهنگ را خیلی هم نباید مقصر بدانیم، اگر آن هم مجوز نداد یک شعر سخیف دیگری ارایه می‌شود، کسی که در انتخاب شعر وسواس ندارد و در بعضی از این اشعار به فحاشی و الفاظ رکیک هم رسیده است، موسیقی‌اش را زیرزمینی منتشر و اجرا می‌کند، اگر نظارت وزارت فرهنگ هم باشد، چنین آثاری منتشر می‌شوند.
ارجمند گفت: در دوره امروز نظارت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دیگر نمی‌تواند مانع انتشار یک اثر شود و بهترین کار این است که هنرمندان را به حفظ یکسری از اصول اخلاقی متعهد کنیم و وسواس در انتخاب شعر و ملودی را به خود آنان واگذار کنیم و شرکت‌ها و موسساتی که با این خوانندگان و هنرمندان همکاری می‌کنند یا سرمایه‌گذارشان هستند، در این حوزه وسواس نشان دهند. رسانه امروز فراگیر است و کافی است که اثری تولید شود و در چند دقیقه بعد میلیون‌ها بازدید پیدا می‌کند که قابل هضم نیست همچون قطره جوهری که در لیوان آب ریخته می‌شود و دیگر نمی‌شود آن را به راحتی پاک کرد. شاید وقت آن رسیده دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد صدور مجوز را به ناشران و صنوف بسپارد.
پیشنهادهایی برای ارتقای کیفی موسیقی پاپ
این پژوهشگر با ارایه پیشنهادهایی برای ارتقای کیفی موسیقی پاپ اظهارداشت: باید گفتمان‌های مختلف و سبک‌های موسیقی مردمی را به رسمیت بشناسیم، اکنون به دلیل اینکه مجوزی به خواننده رپ داده نمی‌شود، او پاپ می‌خواند، در حالی که این خواننده قرار بود رپ بخواند، این تناقض‌هایی است که در این زمینه وجود دارد، به سبک‌های جَز و متال نیز مجوز داده نمی‌شود، خوانندگان این سبک‌ها به صورت زیرزمینی آثاری را اجرا می‌کنند.
وی گفت: از سوی دیگر هزینه تولید هم افزایش پیدا کرده است، قانون کپی رایت و حمایت از حقوق مادی و معنوی انتشار آثار موسیقایی وجود ندارد و نهادهای نظارتی بر سایت‌های منتشر کننده آثار موسیقی نظارت انتظامی ندارند، پلیس فتا باید این سایت‌ها را حذف یا فیلتر کند و اجازه ندهد آثاری که بدون مجوز هستند یا از مراجع رسمی مجوز ندارند، منتشر شوند تا کپی رایت رعایت شود و مردم هم ملزم به پرداخت حقوق هنرمندان شوند.
ارجمند با اشاره به نوع مخاطبان موسیقی پاپ افزود: چند گروه مخاطب در موسیقی پاپ وجود دارد؛ یک گروه مخاطب به موسیقی عام و سطحی علاقه‌مند است و یک نوع مخاطب پاپ آثار کمی ارزشمندتر و هنری‌تر را می‌شنود و انتخاب‌های خاصی دارد. با این وجود مخاطبان نسبت به گذشته سخت‌گیرتر شده‌اند و بسیاری از خوانندگان کنسرت‌هایشان همچون گذشته رونق ندارند و با کمبود شنونده مواجه هستند.
این آهنگساز بیان کرد: این مخاطبان، انتظار شنیدن آثار جدی‌تر و با کیفیت‌تر از خوانندگان دارند و همین مخاطبان در کنسرت‌های علیرضا قربانی شرکت می‌کنند و آثار این خواننده را گوش می‌دهند و بسیار هم نشان داده شده است که مخاطبان خوبی هستند. مردم به دنبال کار خوب هستند و تشخیص می‌دهند که کدام اثر خوب است یا بد، اگر نمونه‌هایی هم به صورت پاپ آدامسی می‌آیند، در یک مقطعی حضور پیدا می‌کنند و همچون منور زود خاموش می‌شوند و تاثیری در جامعه نمی‌گذارند.
ارجمند اظهارداشت: اگر بعضی از این مسایل را در این حوزه حل کنیم، چرخه معیوب صنعت موسیقی اصلاح شود و رونق پیدا کند، می‌توان امیدوار بود که آثار بهتری از لحاظ شعر، موسیقی و خوانندگی در این حوزه تولید شود و مردم هم آثار بهتری بشنوند، خوانندگانی همچون محسن چاوشی هیچ گاه کنسرت برگزار نمی‌کنند اما با همان آثار و تک‌آهنگ‌هایی که تولید و منتشر می‌کنند، موفقیت خود را دارند، این نشان می‌دهد که الزاما برگزاری کنسرت دلیل موفقیت یک خواننده نیست، اگر کسی کار خود را درست انجام دهد، مخاطب آثارش را می‌شنود و حمایتش می‌کند.