فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر اینکه اوضاع در بندر شهید رجایی تحت کنترل است، از عادی شدن فرآیند عادی تخلیه و بارگیری در بندر شهید رجایی خبر داد.
صادق با بیان اینکه در بندر شهید رجایی زون‌های مختلفی در حال فعالیت هستند، از آسیب و حریق در یکی از زون‌های این بندر خبر داد و گفت: «در مابقی زون‌ها شامل زون‌های کانتینری، فله‌ای و سوخت فعالیت طبق روال ادامه دارد. هم اینک نیز تخلیه و بارگیری با همان روال گذشته در حال انجام است.»
فرود عسگری، رئیس کل گمرک نیز اعلام کرد از روز گذشته عملیات ترخیص آغاز شده و در بخش ترانزیت داخلی و خارجی، بخش صادرات و ترخیص کالاهای اساسی و تشریفات گمرکی مربوطه در حال انجام است.
رئیس کل گمرک اظهار کرد: «اکنون ارائه سرویس و خدمات به مردم در جریان است و به مردم و بازرگانان این اطمینان را می‌دهیم که شرایط مهیاست و مثل قبل در سامانه جامع امور گمرکی می‌توانند نسبت به انجام تشریفات گمرکی اقدام کنند. ما همکاران را در محل مستقر کرده ایم که مثل قبل سرویس دهی و خدمات را ارائه بدهند.»
بندر شهید رجایی استراتژیک‌ترین بندر کشور است و حدود ۵۰ درصد تجارت کالایی در این بندر انجام می‌شود، این بندر ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار وسعت، ۱۴ زون کالایی و ۵۰ ترمینال دارد و سالانه حدود ۵ میلیون کانتینر در بندر شهید رجایی تبادل می‌شود که از این رو فعالیت بندر روزانه و ۲۴ ساعته در جریان است. فعالان اقتصادی و فعالان حوزه بنادر و دریانوردی عوامل مختلفی را در بروز حادثه در بندر شهید رجایی دخیل می‌دانند که کاهش تأثیرگذاری این عوامل می‌تواند از تکرار این حوادث جلوگیری کند.
بندر رجایی، تحت نظارت و اجرای استانداردهای بین‌المللی ایمنی قرار دارد و تجهیزات بندری برای مقابله با حوادث از پیشرفته‌ترین تجهیزات در کشور است.
هادی حق شناس، استاندار گیلان و مقام مسئول سابق در سازمان بنادر و دریانوردی، در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اینکه بنادر کشور برای مقابله با حوادث و بحران‌ها امکانات مناسبی دارند، گفت: «سازمان بنادر و آتش‌نشانی در بندر شهید رجایی تجهیزاتی در اختیار دارند که برای اطفای حریق و مقابله با حوادث در بندر و در دریا کارایی دارد و دیگر شهرهای کشور این تجهیزات را ندارند. سازمان بنادر کاملاً در ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی است و تمام استانداردها و قوانین بین‌المللی را اجرا می‌کند. اما باید به این موضوع توجه کنیم که برخی حوادث، از شرایط نرمال خارج می‌شود و سطح آمادگی برای مقابله با این حوادث متفاوت است. حادثه بندر شهید رجایی حادثه‌ای غیرنرمال و با سطح بالای مخاطره بود.»
وی افزود: «امکانات بندر برای مقابله با حوادث نرمال تجهیز شده است اما حادثه اخیر از حوادث نادر و غیر قابل پیش‌بینی بود. حدود ۲۰ سال پیش حادثه برای یکی از سیلوهای بندر امام رخ داد و از آن زمان حادثه‌ای غیر نرمال را در بنادر نداشتیم. اما مقایسه تعداد بالای حادثه دیدگان نسبت به تعداد جانباختگان، نشان می‌دهد که امدادگران از همان لحظات اولیه کار خود را انجام داده‌اند هر چند که فوت حتی یک نفر بسیار حادثه غم انگیزی است.»
انباشت کالا حادثه را تشدید می‌کند
استاندار گیلان، قوانین ناکارآمد بخصوص در حوزه اموال تملیکی و کالاهای متروکه را یکی از عوامل حادثه ساز در بنادر عنوان کرد و گفت: «ماندگاری کالا در بندر هنگام حادثه، آن را تشدید می‌کند. بارها سران قوا برای حل مسأله اموال تملیکی جلسه گذاشته‌اند اما تاکنون راه‌حلی ارائه نشده است. از طرف دیگر پایین بودن نرخ انبارداری، بهترین انگیزه برای صاحبان کالاست تا کالا را در بندر نگه دارند. انبارهای محوطه بندر هزینه کم و ایمنی بالا دارند بنابراین ترجیح صاحبان کالا این است تا انجام کارهای ترخیص، کالا در محوطه بندری بماند.»
وی گفت: «برای افزایش ایمنی در بنادر تردیدی نیست که تجهیزات بندر باید توسعه یابد. افزایش منطقی هزینه انبارداری و تجدیدنظر در قوانین مربوط به کالاهای متروکه نیز ایمنی و امنیت را در بنادر ارتقا می‌دهد.»
روند تجاری بندر
محمدرضاصفا، رئیس اتاق بازرگانی بندرعباس نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» به این موضوع اشاره کرد که حادثه در یکی از پایانه‌های اسکله بندر شهید رجایی رخ داده گفت: «این پایانه، محل کانتینرهای متفرقه بوده و کالاهای مختلفی در آنجا نگهداری می‌شود. کالاهای اشتعالزا باعث شدت آتش‌سوزی وانفجار شده است. آتش‌سوزی به پایانه‌های دیگر سرایت نکرده است اما اداره کل گمرک بندر و اداره کل استاندارد خسارت دیده‌اند ولی با وجود این فعالیت تجاری در بندر در جریان است.»
رئیس اتاق بازرگانی اتاق بندرعباس با اشاره به اینکه بندر شهید رجایی بیشترین تجارت بندری در کشور را دارد، گفت: «سالانه حدود ۳ هزار اظهارنامه مربوط به واردات، صادرات و ترانزیت در این بندر ثبت می‌شد اما در یکی دو سال اخیر با تشدید تحریم‌ها، این تعداد به حدود هزار اظهارنامه کاهش یافته است اما با این حال ۵۰ درصد تجارت در کشور از این بندر انجام می‌شود.»
وی با اشاره به اینکه تجمع کالا در بنادر بسیار زیاد است، گفت: «افزایش تجمع و ماندگاری کالا در بنادر به‌خاطر تأمین ارز است، کالا وارد شده اما ثبت سفارش به‌خاطر تأمین ارز زمان بر است به همین دلیل کالا روزها و حتی ماه‌ها در بندر می‌ماند. حل این مشکل خسارت به کالاها هنگام حوادث را کاهش می‌دهد.»
ترمینال کالاهای خطرناک
یحیی ضیایی مهرجردی، دبیرکل اتحادیه مالکان کشتی ایران به این موضوع اشاره کرد که در بنادر و بویژه بندر شهید رجایی زون‌ها و ترمینال‌های مختلفی ایجاد شده است، گفت: «ترمینال کالاهای خطرناک و مواد اشتعالزا، قابل انفجار، مواد دارای تشعشعات و… جداست و تحت نظارت خاص و در بالاترین سطح اقدامات ایمنی قرار دارد. سازمان جهانی دریانوردی بالاترین سطح ایمنی را برای کالاهای خطرناک در بنادر اعلام کرده است و بندر رجایی نیز تمام استانداردهای جهانی را در این خصوص رعایت می‌کند.»
وی گفت: «صاحبان کالا باید مشخص کنند نوع کالا کدام است تا به ترمینال مربوطه هدایت شود. مشخص نیست آیا در خصوص حادثه اخیر، کالاهای خطرناک دچار آتش‌سوزی شده وآیا این کالاها در ترمینال مخصوص قرار داشته است یا خیر.»
دبیرکل اتحادیه مالکان کشتی ایران گفت: «دمای داخل کانتینرها در فصل گرما همیشه حدود ۲۰ تا ۳۰ درجه از دمای محیط بالاتر است و در مواقعی دمای داخل کانتینر به ۷۰ درجه هم می‌رسد و کالاهای غیر خطرناک نیز خودبه‌خود مشتعل می‌شود. مثلاً ما شاهد بودیم که کانتینر حاوی بار پنبه در بندر آتش گرفت. بنابراین برای کاهش مخاطرات حوادث، رعایت جداسازی کالاها بر اساس نوع آن اهمیت زیادی دارد.با توجه به اینکه بندر امام مبادی اصلی ورود کالاهای اساس وفله است، بنابراین نگرانی از تأمین کالاهای اساسی به‌خاطر حادثه بندر رجایی وجود ندارد.»